Duurzaam GWW-etalage
Duurzaam GWW-etalage
Het Peelkanaal heeft een belangrijke rol in het lokale watersysteem, omdat de waterstanden in het gebied snel reageren op de weersomstandigheden. In het Peelkanaal bevinden zich een aantal stuwen, die helpen om de waterstanden te beïnvloeden. Bij de renovatie van het Peelkanaal en de stuwen wordt de Aanpak Duurzaam GWW toegepast. Waterschap Aa en Maas wil daarmee inzicht krijgen in de voor- en nadelen van deze werkwijze. Het waterschap hoopt dat de Aanpak Duurzaam GWW helpt om duurzaamheid beter in te passen in de voorbereiding en uitvoering van projecten.
Winst
Door de Aanpak Duurzaam GWW krijgt duurzaamheid structureel een plek in projecten. Ook is er door deze manier van werken een betere balans tussen de verschillende belangen die spelen bij een project, zoals de omgeving, het milieu en de kosten. Dat levert een zo groot mogelijke maatschappelijke meerwaarde op.
Door de Omgevingswijzer en het Ambitieweb in te zetten, konden er concrete projectdoelen op het gebied van duurzaamheid bepaald en behaald worden. De milieukostenindicator en DuboCalc geven het waterschap een beter overzicht van de milieukosten van het project, waaronder de CO₂-uitstoot. Dit alles draagt bij aan het bereiken van de overkoepelende doelen van het waterschap op het gebied van duurzaamheid en klimaat.
Vervolg
Waterschap Aa en Maas wil in alle projecten en processen energieneutraal, klimaatneutraal en circulair werken. Daarnaast wil het waterschap meer samenwerken met andere partijen en anderen ondersteunen op het gebied van duurzaam werken.
Een routineklus voor het waterschap: het baggeren van watergangen. Maar behalve het verwijderen van 50.000 m³ baggerspecie werden er door het toepassen van de Aanpak Duurzaam GWW bij dit project ook prachtige resultaten bereikt op het gebied van duurzaamheid. Waterschap Amstel, Gooi en Vecht gunde het project aan de aannemer met de meest duurzame aanpak.
De vrijgekomen baggerspecie werd deels op de kant gezet en deels afgevoerd naar weilanddepots. Ook werd ongeveer 7000 m³ baggerspecie door de aannemer bij een ander project hergebruikt als ophoogmateriaal in steunbermen. Door het transport van de baggerspecie te beperken is er een CO₂-reductie van 360 ton behaald. En doordat oevers niet werden beschadigd, had het project geen nadelige gevolgen voor de ecologie.
Winst
In de afgelopen 2 jaar heeft waterschap Amstel, Gooi en Vecht de Aanpak Duurzaam GWW bij 11 projecten toegepast. De aanpak heeft in het ontwerp- en realisatieproces zijn toegevoegde waarde bewezen. De duurzamere aanpak van grond-, weg- en waterbouwprojecten heeft vooral CO₂-reductie opgeleverd. De materialen en grondstoffen die tijdens projecten vrijkwamen, zijn zoveel mogelijk hergebruikt en door preventieve werkmethodes te gebruiken, hadden sommige projecten ook een positief effect op de ecologie.
Vervolg
Waterschap Amstel, Gooi en Vecht wil de Aanpak Duurzaam GWW vanaf 2021 structureel gaan toepassen in grond-, weg- en waterbouwprojecten. Om dat te bereiken wordt er een implementatieplan opgesteld.
Beeld: Theo Kuller
Voorafgaand aan de verbetering van de regionale keringen in het deelgebied Midden is in een Kansensessie het Ambitieweb ingevuld. Hierin is in kaart gebracht waar de focus op het gebied van duurzaamheid ligt in dit project. Omdat er in deze projectfase verschillende oplossingen zijn onderzocht, is voor 3 verschillende ontwerpprincipes een Ambitieweb gemaakt: keringen versterken, keermiddelen met pompen en keermiddelen met waterberging.
Het project is zo aanbesteed dat de inschrijvers werden getriggerd om in te schrijven met een aantoonbaar duurzame oplossing met een zo hoog mogelijk aandeel duurzaam (geproduceerde) materialen en zo weinig mogelijk CO2-uitstoot, conform het vastgestelde Ambitieweb.
De aannemer heeft bijna 50% van het grind in het beton vervangen door gerecycled betongranulaat. Daarnaast werkte de aannemer met materieel op biobrandstof. En de sluisdeuren zijn van composiet, waardoor ze 100 jaar meegaan.
Winst
Brabantse Delta heeft de ambitie uitgesproken om duurzaamheid een integraal onderdeel te laten zijn van het werk. Het waterschap heeft de afgelopen jaren diverse facilitators opgeleid voor het begeleiden van Duurzaam GWW-projecten. Er is een pool samengesteld met facilitators van de 3 Brabantse waterschappen. Daarnaast is er een medewerker vrijgemaakt die volledig actief is op duurzaamheid en er is een medewerker aanspreekpunt voor circulariteit.
Vervolg
Brabantse Delta zet zich de komende tijd in om Duurzaam GWW bij meer projecten algemeen goed te laten zijn. Op dit moment kijkt een groepje trainees vanuit het Nationaal Watertraineeship hoe Brabantse Delta Duurzaam GWW kan borgen in de processen. In 2021 worden alle doelstellingen op de gebieden klimaatneutraal, circulaire samenleving en klimaatadaptatie bij de start van ieder GWW-project in kaart gebracht in het Ambitieweb of de Omgevingswijzer. Daarbij wordt bijgehouden welke instrumenten uit de Aanpak Duurzaam GWW bij ieder project zijn gebruikt. Ook zal het waterschap zich in 2021 certificeren op de CO2-Prestatieladder.
Uit inspectie van het leidingstelsel bij de Leenderheide bleek dat ongeveer 3,3 kilometer van de hoofdtransportleiding van het riool in slechte staat is. Waterschap De Dommel legde twee tijdelijke leidingen aan, die het afvalwater om het zwaarst aangetaste deel heen leiden. Door voorafgaand aan de aanbesteding het Ambitieweb in te vullen, een van de instrumenten uit de Aanpak Duurzaam GWW, konden de belangrijkste onderwerpen en aandachtspunten bij dit project worden benoemd.
Bij de renovatie van de rioolleiding worden hoge ambities nagestreefd op de thema’s energie, materialen, bodem, ruimtegebruik, welzijn, sociale relevantie en investeringen. Waterschap De Dommel onderzoekt hoe deze ambities in het ontwerp kunnen worden meegenomen.
Winst
Door toepassing van het Ambitieweb kon goed worden nagedacht over het materiaalgebruik, waarbij diverse keuzes en mogelijkheden konden worden afgewogen. De omgeving kon goed worden meegenomen in de keuzes die gemaakt werden. Daarnaast kon er door gebruik van het instrument invulling worden gegeven aan bestuurlijke afspraken op het gebied van duurzaamheid.
Vervolg
Waterschap De Dommel wil de Aanpak Duurzaam GWW een plek geven door er in elke projectfase aandacht aan te besteden. De duurzame keuzes worden in de diverse projectdocumenten vastgelegd.
Het op hoogte en breedte houden van boezem- en polderkades is om de 10 à 15 jaar nodig. Het hoogheemraadschap van Delfland sloot met 3 aannemers een raamovereenkomst af om dit werk uit te voeren. Duurzaamheid was een belangrijk onderdeel van de opdrachtomschrijving. Zo werd gevraagd om CO₂-reductie, hergebruik van materialen, het toepassen van gebruikte materialen en het bevorderen van de biodiversiteit. De aannemers moesten ook omschrijven op welke manier het hoogheemraadschap in de ontwerpfase geadviseerd zou worden over verduurzaming.
Winst
De ambities van Delfland en het invullen van de Omgevingswijzer gaven een gericht kader voor de aanbesteding. Dat heeft geresulteerd in een belangrijke stap op het gebied van duurzaamheid. De gekozen aannemers zitten op trede 5 van de CO₂-prestatieladder. Dat houdt in dat de bedrijven niet alleen de eigen organisatie op orde hebben wat betreft het beperken van de CO₂-uitstoot, maar zich ook inzetten om binnen de eigen sector de CO₂-uitstoot te verminderen.
Door de langere looptijd van de raamovereenkomst kan worden geïnvesteerd in elektrisch materieel. De inzet van vrijkomende en herbruikbare materialen wordt bijgehouden. Van elk project worden de milieukosten doorgerekend en het materiaalgebruik wordt bijgehouden in een materialenstaat.
Vervolg
Het hoogheemraadschap van Delfland wil energieneutraal zijn in 2025, 50% circulair in 2030 en volledig circulair en klimaatneutraal in 2050. Ook heeft het hoogheemraadschap een actieplan opgesteld voor versterking van de biodiversiteit. Het Ambitieweb en de Omgevingswijzer worden standaard toegepast en in aanbestedingen wordt standaard de CO₂-prestatieladder gebruikt. Er is een monitoringsprogramma in ontwikkeling om de voortgang te meten.
Aannemers rapporteren het materiaalgebruik in een materialenstaat en het gebruik van materialenpaspoorten, die inzichtelijk maken welke materialen er tijdens projecten worden toegepast, is in ontwikkeling. Om de milieukosten te vergelijken met de investeringskosten worden steeds meer kostenramingen voorzien van een DuboCalc-berekening.
Gemaal Noord-Linschoten was verouderd. Daarnaast was het gemaal vlak bij woningen gebouwd, wat zorgde voor overlast voor de omgeving. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden besloot daarom om het oude gemaal te vervangen door een nieuw gemaal op een andere locatie.
Bij de bouw van het nieuwe gemaal werden duurzame keuzes gemaakt. Het nieuwe gemaal is muisstil, om overlast voor mens en natuur te beperken. De verharding rondom het gemaal is waterdoorlatend. Door de plaatsing van zonnepanelen en door te malen wanneer de zon schijnt, is het nieuwe gemaal energiezuinig. Ook werden tijdens de bouw van het gemaal natuurvriendelijke oevers aangelegd.
Winst
De Aanpak Duurzaam GWW heeft geleid tot praktische maatregelen. Voor de start van een project worden de kansen op het gebied van duurzaamheid verkend. Deze kansen worden vertaald naar duurzame keuzes in de aanpak. Deze manier van werken zorgt voor een beter bewustzijn binnen de hele organisatie. Het thema duurzaamheid wordt structureel meegewogen bij de keuzes die binnen projecten gemaakt worden.
Vervolg
Het waterschap wil duurzaam opdrachtgever zijn. Bij aanbestedingen houdt dat bijvoorbeeld in dat er ander materieel wordt ingezet. Er wordt ook bewust gewerkt aan het optimaal gebruik van materialen en het zoeken naar duurzame alternatieven. Het duurzaam opdrachtgeverschap krijgt een vaste plek in projectopdrachten, WerkWijzer-projecten en basisspecificaties. Ook heeft het hoogheemraadschap een professioneel duurzaamheidsteam.
De Stenendijk in Hasselt wordt versterkt. Omdat de Stenendijk aan een Natura 2000-gebied grenst, was het beperken van emissies bij de werkzaamheden een belangrijk aandachtspunt voor waterschap Drents Overijsselse Delta. Om te voorkomen dat de werkzaamheden een negatief effect hebben op het natuurgebied worden alle werkzaamheden op de dijk met elektrisch materieel uitgevoerd. Daarnaast is de aanpak trillingvrij, zodat het risico op schade aan de monumentale stenen muur en de historische woningen langs de dijk minimaal is.
Aandacht voor de historie en het verhaal van de dijk is een integraal onderdeel van de communicatie rondom het project.
Winst
Voorafgaand aan de aanbesteding hield het waterschap een sessie om het Ambitieweb in te vullen. Hieruit volgde een strategie waarin de uitdaging voor emissiearm bouwen aan de markt werd voorgelegd. De winnende partij ging zelfs een stap verder, door in hun voorstel voor de aanbesteding volledig emissieloos bouwen aan te bieden.
Vervolg
Waterschap Drents Overijsselse Delta gebruikt de instrumenten van de Aanpak Duurzaam GWW voor meerdere projecten. Dit gebeurt over het algemeen vroeg in de ontwerpfase, zodat de duurzaamheidseisen direct kunnen opgenomen worden in de projectomschrijving.
Voor de aanpassing van het watersysteem in de Torensteepolder gebruikte waterschap Hollandse Delta twee instrumenten uit de Aanpak Duurzaam GWW: de Omgevingswijzer en het Ambitieweb. De maatregelen die daaruit naar voren kwamen, werden vertaald naar een aanpak waarbij de bestaande watergang langs de Torensteepoldersekade breder werd gemaakt. Daarbij waren diverse aanpassingen nodig aan duikers, dammen en oevers. De capaciteit van gemaal Cromstrijen werd uitgebreid en gemaal Toorenstee kwam te vervallen.
Het gerenoveerde gemaal Cromstrijen heeft daglichtkoepels die als hijsluik kunnen dienen, zodat overdag geen verlichting nodig is. Het gemaal heeft energiezuinige motoren met frequentieomvormers voor aandrijving van de pompen en de vloeren zijn afgewerkt met tegels van gerecycled PVC.
Winst
Naast de milieuwinst zit voor waterschap Hollandse Delta de winst van de Aanpak Duurzaam GWW in het beter borgen van duurzaamheid binnen de gehele organisatie. Bijvoorbeeld op het gebied van duurzaam opdrachtgeverschap, gestructureerd werken en het beleggen van het thema duurzaamheid bij de juiste eigenaren. Het waterschap heeft de organisatiebrede inzet voor een duurzamere manier van werken als bijzonder inspirerend ervaren.
Vervolg
De Aanpak Duurzaam GWW is binnen waterschap Hollandse Delta nog niet structureel geïmplementeerd. De Omgevingswijzer en het Ambitieweb worden vooral door de projectenafdeling gebruikt. De volgende stap is om ervoor te zorgen dat de Aanpak Duurzaam GWW ook bij de start van een project vaker wordt toegepast. De Duurzaam GWW-werkgroep van het waterschap zet zich hiervoor in.
Omdat er naast de opgave voor verduurzaming ook andere grote opgaven liggen, wil het waterschap overzichtelijk beginnen. Dat wordt gedaan door per programma twee Duurzaam GWW-projecten te selecteren waarbij de Aanpak Duurzaam GWW van begin tot eind wordt toegepast. De opgedane inzichten worden gebruikt om tot een goede werkwijze te komen.
Voorheen werd bagger van de klasse ‘Industrie’ naar een depot in een andere provincie gereden, wat leidt tot een hoge CO₂-uitstoot. Na een landelijk advies over het hergebruik van bagger sprak hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier vanaf 2017 uitgebreid met de regionale uitvoeringsdiensten (RUD’s) over de mogelijkheden voor hergebruik van baggerspecie in het eigen gebied. Het was al toegestaan om natte bagger op landbouwgrond te spuiten, maar droge bagger uit een depot mocht niet hergebruikt worden. Met de RUD’s is afgesproken dat droge bagger nu mag worden hergebruikt om regionale waterkeringen te versterken.
Winst
De Aanpak Duurzaam GWW helpt om in een vroeg stadium al na te denken over kansen op het gebied van duurzaamheid. Naast de winst voor de natuur en de leefomgeving levert dit ook draagvlak op in de omgeving en bij projectpartners. Door het zoeken naar kansen voor samenwerking met andere delen van de organisatie wordt de interne samenwerking ook verbeterd. Zo kunnen bijvoorbeeld restmaterialen uit het ene project de grondstof vormen voor een ander project.
Vervolg
Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier wil in 2025 energieneutraal zijn en geen CO₂ meer uitstoten. De Aanpak Duurzaam GWW zorgt dat het hoogheemraadschap deze ambitie ook kan doorvoeren in projecten die door derden worden uitgevoerd.
Hollands Noorderkwartier werkt aan een visie op de circulaire economie, waarin het toepassen van de Aanpak Duurzaam GWW nadrukkelijk een plek krijgt. Uiteindelijk moeten duurzame keuzes standaard worden meegewogen bij de aanpak van projecten.
Waterschap Hunze en Aa’s paste de Aanpak Duurzaam GWW toe tijdens de voorbereiding van het baggeren van het Ruiten-Aa-kanaal in Groningen. Op basis van 12 thema’s werd geïnventariseerd welke kansen het project bood om duurzamer te werken. Deze kansen werden opgenomen in de aanbesteding.
De partij die mede op basis van deze eisen en wensen op het gebied van duurzaamheid als beste beoordeeld werd, heeft de uitvoering gegund gekregen. Samen met de winnende aannemer maakte het waterschap een plan van aanpak waarin de duurzame maatregelen werden verwerkt.
Winst
Door de Aanpak Duurzaam GWW is de bewustwording van het belang van duurzaam werken toegenomen, ook in de samenwerking tussen de opdrachtgever en de opdrachtnemer en tussen de opdrachtgever en het projectteam. De Aanpak Duurzaam GWW zorgt ervoor dat kansen die zich voordoen om duurzaam te werken, optimaal worden benut. Daarnaast helpt de werkwijze om het werk in een bredere maatschappelijke context te plaatsen en zorgt het dat keuzes goed kunnen worden onderbouwd. Dat kan ook nuttig zijn in de verantwoording van keuzes richting het bestuur.
Vervolg
Waterschap Hunze en Aa’s heeft op basis van de landelijke aanpak een eigen werkwijze voor Duurzaam GWW ontwikkeld, die goed aansluit bij de eigen praktijk. De Aanpak Duurzaam GWW wordt de komende jaren een standaard onderdeel van de manier van werken bij het waterschap. Zo is er vanaf de start van een project al nadrukkelijk aandacht voor kansen en aandachtspunten op het gebied van duurzaamheid.
De Tielebeek wordt heringericht. Waterschap Limburg past de loop van de beek aan, zodat de beek licht meandert. Ook worden er twee regenwaterbuffers aangelegd. Een van de buffers sluit aan op het rioolsysteem, zodat er bij hevige neerslag minder water vanuit het rioolsysteem in het oppervlaktewater terecht komt. De tweede buffer wordt aangelegd om regenwater langer in het gebied te kunnen houden als dat nodig is. Zo wordt van de Tielebeek een duurzaam, robuust en klimaatbestendig watersysteem gemaakt.
Winst
De belangrijkste winst van het project is dat waterschap Limburg een watersysteem heeft gecreëerd dat klimaatbestendig is en daarnaast een goede leefomgeving biedt voor planten en dieren. Het project is op basis van EMVI aanbesteed: naast de prijs was ook duurzaamheid een belangrijk criterium. De winnende aannemer gaat het werk met elektrische graafmachines uitvoeren, waardoor bij het project veel minder stikstof wordt uitgestoten.
Vervolg
Er wordt steeds meer op een andere manier naar projecten gekeken, ook tijdens de voorbereidingsfase. Waterschap Limburg neemt maatregelen om binnen afzienbare tijd klimaatneutraal te zijn. Zo wordt er bij de voorbereiding voor een project bijvoorbeeld gekeken hoe er zo emissieloos mogelijk gewerkt kan worden. Ook het kantoorgebouw van het waterschap wordt klimaatbestendig gemaakt door betere isolatie, gevelbeplanting, regenwateropvang en waterdoorlatende bestratingen.
Beeld: Mahdi Bilbas
Waterschap Noorderzijlvest bouwt een nieuwe afvalwaterzuiveringsinstallatie in Gaarkeuken. De aanbesteding was gericht op een zo duurzaam mogelijke aanpak. Daarnaast werden de inschrijvers gevraagd om een afweging te maken tussen de kosten van de duurzame maatregelen en het voordeel dat deze zouden opleveren. Het ontwerp van de nieuwe installatie draagt optimaal bij aan de doelstelling van het waterschap om in 2025 volledig energieneutraal te zijn. Er worden op de locatie ook zonnepanelen geplaatst, die 1 miljoen kWh aan elektriciteit kunnen opwekken.
Winst
Door de Aanpak Duurzaam GWW vroeg in te zetten, kunnen de verschillende scenario’s goed worden afgewogen en worden uitgewerkt. Met behulp van het Ambitieweb en de Omgevingswijzer wordt beter stilgestaan bij duurzaamheid. Bij aanbestedingen wordt steeds vaker gebruik gemaakt van DuboCalc en de CO₂-prestatieladder.
Het werken met DuboCalc in dit specifieke project bleek nog lastig: het programma lijkt nog niet goed genoeg ingericht voor dit type bouwwerken. Waterschap Noorderzijlvest overweegt wel om bijvoorbeeld van de belangrijkste drie materialen de milieukosten te onderzoeken.
Vervolg
Waterschap Noorderzijlvest heeft een nieuw beleidskader voor duurzaamheid opgesteld, waarin is opgenomen dat de Aanpak Duurzaam GWW bij alle grond- weg- en waterbouwprojecten wordt toegepast. Het waterschap wil vastleggen dat bij alle ramingen ook de broeikasgasemissies en de financiële consequenties van CO₂-beprijzing worden meegenomen. Projecten worden vaker standaard aangeboden met de CO₂-prestatieladder. De eerste stappen met het uitvragen van DuboCalc en materialenpaspoorten zijn ook gezet.
Duurzaamheid is een vast onderdeel geworden in het handboek projecten waar binnen het waterschap mee gewerkt wordt. Waar mogelijk worden medewerkers gestimuleerd om duurzamer te werken. Ook op kantoor, in het beheer en onderhoud en op de afvalwaterzuiveringen.
Waterschap Rijn en IJssel legde een vispassage aan bij de stuw Nieuwe Sluis, zodat vissen in het hele stroomgebied kunnen zwemmen. Als onderdeel van het project werd de stuw gerenoveerd en geautomatiseerd. Ook werd de overlaat Zandvang, die dient om hoogwater te reguleren, gerenoveerd. Bij alle stappen in het traject werd de Aanpak Duurzaam GWW toegepast.
Het waterschap hield meerdere sessies om de kansen op het gebied van duurzaamheid in kaart te brengen, waarbij de instrumenten Omgevingswijzer, Ambitieweb en DuboCalc werden gebruikt. Ook werd duurzaamheid als criterium meegenomen in de aanbesteding. Daarbij is het duurzaamheidsbeleid van het waterschap gevolgd.
Winst
In de voorbereiding voor het project werd nagedacht over materialen die het meest milieuvriendelijk zijn in relatie tot de levensduur. De stalen damwand die als onderdeel van het project geplaatst moest worden, is van gerecycled staal. De vispassage werd voor een groot deel als prefab-onderdelen voorbereid op een werkplaats en de onderdelen konden op locatie snel in elkaar worden gezet, met gebruik van relatief licht materieel.
Vervolg
Vanaf 2021 stelt het waterschap de Aanpak Duurzaam GWW verplicht. Direct bij het opstellen van de opdracht wordt voor zowel de voorbereiding als de uitvoering aangegeven wat de duurzaamheidsambities zijn voor het betreffende project.
Beeld: Carlo Egging
Het hoogheemraadschap van Rijnland werkt in het hele beheergebied aan kadeverbeteringen. Per locatie wordt gezocht naar kansen voor duurzame oplossingen. Ook worden alle kansen per rol in het projectteam in beeld gebracht. De projecten verschillen daardoor van elkaar qua aanpak. Tijdens de kadeverbetering bij Stompwijk was er bijvoorbeeld veel aandacht voor het behoud van de landschappelijke waarde van de historische molendriegang. Het project werd daar deels uitgevoerd met elektrisch materieel.
Winst
De Aanpak Duurzaam GWW geeft inzicht in nieuwe kansen om duurzamer te werken, zoals kansen voor het verminderen van emissies en het versterken van de biodiversiteit. Daarnaast heeft het de aandacht voor landschappelijk ontwerpen vergroot. Er wordt zoveel mogelijk met lokale aannemers gewerkt. Materialen worden zoveel mogelijk lokaal gewonnen of hergebruikt en het gebruik van hardhout wordt beperkt. Ook helpt de Aanpak Duurzaam GWW waterschapsbestuurders bij het bepalen van een langetermijnstrategie.
Vervolg
Het implementeren van duurzaam werken vraagt best wat beleidsvorming, communicatie en bewustwording. Het hoogheemraadschap van Rijnland heeft de diverse instrumenten van de Aanpak Duurzaam GWW, zoals het Ambitieweb en DuboCalc, inmiddels volop in gebruik en probeert circulair en energieneutraal denken zo vroeg mogelijk in projecten mee te nemen. Het hoogheemraadschap heeft zich ook aangesloten bij het platform ‘Winnovatie’, waarbinnen waterschappen kennis en ervaringen uitwisselen.
Waterschap Rivierenland paste de Aanpak Duurzaam GWW toe bij het project om de dijken bij Gorinchem-Waardenburg te versterken. Met behulp van de Omgevingswijzer en het Ambitieweb werd gekeken waar de focus voor duurzaamheid moest komen te liggen. Tegelijkertijd werd ook gekeken naar de relatie met de focusgebieden van het Hoogwaterbeschermingsplan. Om de impact van de verschillende keuzes op het milieu te berekenen, werd DuboCalc gebruikt. De duurzame keuzes en de bijbehorende argumentatie zijn in een groeidocument vastgelegd.
Winst
De belangrijkste winst van de Aanpak Duurzaam GWW is dat er voortdurend aandacht is voor de doelen op het gebied van duurzaamheid, waardoor projecten duurzamer worden uitgevoerd. Duurzaam opdrachtgeverschap stimuleert de markt om duurzamere keuzes te maken bij de aanpak van projecten. De milieu-impact van het dijkversterkingsproject was half zo groot ten opzichte van het voorkeursalternatief. Ook worden andere belangrijke onderwerpen in projecten meegenomen, zoals het versterken van de biodiversiteit en de kwaliteit van de leefomgeving.
De duurzamere manier van werken sluit aan op de doelen in het Klimaatakkoord en de circulaire economie.
Vervolg
De Aanpak Duurzaam GWW heeft een vaste plek in het handboek voor de aanpak van projecten. Via een managementrapportage wordt gemonitord op welke manier de Aanpak Duurzaam GWW wordt toegepast. In het programma 2022-2027 neemt waterschap Rivierenland doelen op voor circulair werken, klimaatbestendigheid en energieneutraliteit.
Beeld: Graaf Reinaldalliantie
Waterschap Scheldestromen heeft het Ambitieweb toegepast bij een project voor het vervangen van een duiker. Een duiker is een buis die twee watergangen met hetzelfde waterpeil verbindt. Het project ging van start met een duurzaamheidsessie, waarin met behulp van het Ambitieweb werd besproken welke duurzame keuzes er tijdens het project gemaakt konden worden. Er werd uitgebreid stilgestaan bij de materiaalkeuzes. Op basis van milieu-impact, levensduurkosten, technische haalbaarheid en onderhoud werd ervoor gekozen om de oude duiker te vervangen voor een duiker van beton.
Er werd ook gericht gekeken naar de benodigde capaciteit van de duiker in relatie tot de verwachte effecten van klimaatverandering en samen met een ecoloog werd in kaart gebracht welke mogelijkheden er waren om de biodiversiteit in de omgeving van de duiker te versterken.
Winst
Werken met het Ambitieweb heeft het waterschap geholpen om duurzaamheid concreet te maken en meer focus te kunnen leggen op het maken van duurzame keuzes bij de uitvoering van projecten. Het Ambitieweb gaf het projectteam een vaste structuur waarbinnen gewerkt kon worden aan bewustwording en overeenstemming.
Vervolg
Vanaf begin 2021 is de Aanpak Duurzaam GWW een vast onderdeel van alle projecten bij waterschap Scheldestromen. Er worden werksessies georganiseerd, zodat interne opdrachtgevers en projectleiders hun ervaringen met deze manier van werken kunnen delen. Het waterschap heeft een factsheet en een ‘menukaart’ gemaakt, waarop de instrumenten uit de Aanpak Duurzaam GWW de ‘gerechten’ vormen. Per ‘gerecht’ kan een beroep worden gedaan op begeleiding, advisering en expertise.
Beeld: J.J. Nijsse
Het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard werkt aan een project om zonnepanelen op afvalwaterzuiveringen te plaatsen. De opgewekte energie is voor eigen gebruik. Er wordt goed nagedacht over efficiënt gebruik van de ruimte. Zo worden zonnepanelen geplaatst op objecten die geen functie meer hebben, of op grond die nergens anders voor geschikt is. Bij het project wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van gerecyclede materialen en er mag alleen oplaadbaar gereedschap worden gebruikt.
Daarnaast is in het project meegenomen dat de geplaatste zonnepanelen in het landschap passen, dat er tijdens het project wordt overlegd met de omgeving en dat er bij de uitvoering van het werk rekening wordt gehouden met de natuur. Ook worden er mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt bij het project ingezet.
Winst
De Aanpak Duurzaam GWW helpt om duurzaamheid in te passen bij de uitvoering van projecten. Het hoogheemraadschap wekt bijvoorbeeld op steeds meer locaties zonne-energie op. Dat is beter voor het milieu en bespaart kosten voor het waterschap. En door minder transportbewegingen te maken en elektrisch gereedschap te gebruiken bij de uitvoering van projecten kan makkelijker aan de stikstofwetgeving worden voldaan.
Een ander voordeel van duurzaam werken is dat gemeenten vaak positiever tegenover bepaalde projecten staan wanneer er ook aan zaken als biodiversiteit en design-inpassing is gedacht. Dat vergroot de mogelijkheden als het gaat om het uitvoeren van bepaalde projecten.
Vervolg
De Aanpak Duurzaam GWW is binnen het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard verplicht. Dat helpt het hoogheemraadschap om in alle projecten structureel aandacht te besteden aan thema’s als energie, klimaat, natuur, circulair werken en CO2-reductie. Het hoogheemraadschap wordt steeds beter in het zo duurzaam mogelijk uitvoeren van projecten.
Waterschap Vallei en Veluwe vulde de Omgevingswijzer in voor een groot project: het renoveren van 12 bestaande stuwen en het bouwen van 5 nieuwe stuwen. De uitkomsten werden meegenomen in de aanpak van het project. In de aanbesteding lag de nadruk op duurzaam en circulair bouwen.
De winnende aannemer zette in op duurzame energie en bewust materiaalgebruik. Per locatie werd steeds naar de meest duurzame oplossingen gezocht. Zo is bij de renovatie van de bestaande stuwen het betonwerk behouden. Ook is ervoor gekozen om zonnepanelen naast de stuwen te plaatsen, waarmee energie wordt opgewekt voor de aandrijving.
Winst
Door de Aanpak Duurzaam GWW toe te passen, hebben duurzaamheid en circulair werken expliciet een plek gekregen in de uitwerking van projecten. Bij dit project werd er extra aandacht besteed aan duurzaam beheer, door stuwen toe te passen die op afstand bedienbaar zijn. Peilbeheerders hoeven daardoor minder kilometers te maken om hun werk te kunnen uitvoeren.
Vervolg
De Aanpak Duurzaam GWW ondersteunt de ambitie van waterschap Vallei en Veluwe om in 2050 circulair te zijn. Om dat te bereiken is als doel gesteld dat alle medewerkers van het waterschap in 2030 volgens de principes van de circulaire economie werken aan een klimaatbestendige leefomgeving. De instrumenten van de Aanpak Duurzaam GWW zijn middelen om duurzaamheid een plek te geven in alle fasen van een project. De werkwijze wordt in de procesbeschrijving verwerkt. Daarnaast wordt er ook ruimte geboden om duurzaamheid op andere manieren in het proces mee te nemen.
Bij de renovatie van afvalwaterzuiveringsinstallatie Vissedijk bewandelde waterschap Vechtstromen een alternatieve route. Om gevoel te krijgen bij de instrumenten van de Aanpak Duurzaam GWW paste het waterschap met terugwerkende kracht de Omgevingswijzer en het Ambitieweb toe op het project. Als onderdeel van de duurzame aanpak werd er een groen dak op het nieuwe bedrijfsgebouw aangelegd en werden er zonnepanelen op het terrein geplaatst. Bij het project werd samengewerkt met de gemeente.
Winst
Door de Aanpak Duurzaam GWW toe te passen op dit project is waterschap Vechtstromen overtuigd geraakt van de meerwaarde van deze manier van werken. Het experiment heeft geleid tot meer aandacht voor duurzaamheid bij projecten en de bevestiging dat er binnen het waterschap op eigen initiatief al heel veel gebeurt op het gebied van duurzaam werken.
Vervolg
De afspraken rond Duurzaam GWW zijn als uniforme werkwijze opgenomen in het professionaliseringsprogramma ‘Grip op projecten’. In de nieuwe inkoopstrategie worden de doelen voor duurzaamheid aangescherpt. Ook wordt bijgehouden hoe het gaat met het bereiken van de doelen. Mogelijk wordt dit vertaald naar een rapportage waarin alle inspanningen binnen het waterschap op het gebied van duurzaamheid verzameld worden.
Het waterschap is nog aan het onderzoeken op welke manier de CO₂-prestatieladder en DuboCalc kunnen worden ingezet.
Bij de versterking van de Lauwersmeerdijk koos Wetterskip Fryslân voor een pragmatische toepassing van de Aanpak Duurzaam GWW. Het duurzame gedachtegoed werd geïntegreerd in het ontwerp, de aanbesteding en de uitvoering. Alle bij het project vrijkomende materialen zijn hergebruikt: het al aanwezige asfalt werd bijvoorbeeld gebruikt als fundering, zodat er minder nieuw asfalt hoefde te worden aangebracht. Verder is ervoor gekozen om materiaal te gebruiken waar minder beton en cement in verwerkt is.
In de aanbesteding is de CO₂-prestatieladder toegepast, waarbij alleen aannemers met de hoogste trede mochten inschrijven. Het aftanken van materieel op de bouwplaats gebeurt fossielvrij, er zijn emissienormen gesteld aan het materieel en de aannemer moet 2% van de aanneemsom inzetten ter bevordering van de re-integratie van mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt.
Winst
De Aanpak Duurzaam GWW draagt eraan bij dat duurzaamheid structureel wordt meegenomen in een project. Het waterschap kan zo goed verkennen waar de kansen voor duurzaamheid liggen en hoe deze kunnen worden benut. DuboCalc geeft bijvoorbeeld inzicht in de milieueffecten van de diverse keuzes die gemaakt kunnen worden tijdens een project, zodat er een betere afweging kan worden gemaakt tussen prijs en milieuvriendelijkheid.
De aanpak stimuleert duurzaam werken op een praktische manier, laat zien hoeveel er mogelijk is en dat de markt graag meewerkt aan een duurzamere manier van werken.
Vervolg
Wetterskip Fryslân heeft een vakgroep opgericht die de implementatie van de Aanpak Duurzaam GWW begeleidt. Binnen het waterschap is afgesproken om de werkwijze consequent toe te passen, waarbij de intensiteit wordt afgestemd op de omvang en het karakter van het project. In 2019 werden de instrumenten Omgevingswijzer, Ambitieweb, DuboCalc en de CO₂-prestatieladder geïmplementeerd.
De volgende fase is circulair ontwerpen en aanbesteden en de ontwikkeling van een materialenpaspoort. In een speciale leergemeenschap worden ervaringen en ontwikkelingen op het gebied van Duurzaam GWW gedeeld.
Om de inwoners van de regio Zwolle, Kampen en Dronten beter te beschermen tegen extreem hoogwater wordt de Drontermeerdijk versterkt. Waterschap Zuiderzeeland voert de dijkversterking uit volgens de Aanpak Duurzaam GWW. Het Ambitieweb werd gebruikt om duurzaamheidseisen voor het project op te stellen. Om de milieukosten van het project te berekenen, werd DuboCalc gebruikt en CO₂-reductie was een van de criteria bij de aanbesteding van het project.
De aannemers die zich inschreven op de aanbesteding konden scoren op een projectaanpak met een zo laag mogelijke milieubelasting. Bij de uitvoering van het project is het binnentalud van de dijk ingezaaid met bloemrijk gras en wordt er ecologisch beheer toegepast. Ook wordt er een wildpassage aangelegd. Zo draagt het project ook bij aan het versterken van de biodiversiteit.
Winst
Waterschap Zuiderzeeland past de Aanpak Duurzaam GWW toe bij twee grote dijkversterkingsprojecten, waaronder de versterking van de Drontermeerdijk. Als de ervaringen met deze manier van werken positief zijn, kan het waterschap besluiten om de Aanpak Duurzaam GWW bij alle grond-, weg- en waterbouwprojecten toe te passen. Zo kunnen de duurzaamheidsdoelstellingen van het waterschap, onder andere op het gebied van klimaatneutraal en circulair werken, nog sneller worden behaald.
Vervolg
De ervaringen met de Aanpak Duurzaam GWW worden gedeeld met de rest van de organisatie. Zodra waterschap Zuiderzeeland ervan overtuigd is dat de Aanpak Duurzaam GWW meerwaarde heeft, wordt de systematiek breder ingezet. De eerste ervaringen zijn al veelbelovend.