Bouwmaterialen worden steeds duurder en schaarser. Prijzen van energie en brandstof stijgen enorm. Hoe kunnen we dan toch doorbouwen aan belangrijke infrastructurele werken, zoals dijken? Dat vroeg minister De Jonge van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening aan vertegenwoordigers van opdrachtgevers en opdrachtnemers uit de bouwsector. Onlangs presenteerden zij hun aanbevelingen. Dat deden ze in de vorm van een 'handelingskader'.
“De urgentie om tot structurele oplossingen te komen is groot. Want de prijsstijgingen waar de infrasector mee te maken heeft zijn stevig”, zegt Pieter Janssen, secretaris-directeur bij het hoogheemraadschap van Delfland. “Niet alleen materialen worden duurder, maar ook de kosten voor energie en brandstof stijgen enorm.”
Prijsontwikkelingen opvangen
Janssen was vanuit de waterschappen nauw betrokken bij het opstellen van het handelingskader. Het belangrijkste advies daaruit is dat er allerlei mogelijkheden zijn om prijsontwikkelingen op te vangen en te verrekenen. “Die willen we onder de aandacht brengen van opdrachtgevers en opdrachtnemers in de infrasector. Zodat zij bij prijsstijgingen samen constructieve gesprekken kunnen voeren over de voortgang van hun opdrachten en contracten voor infrastructurele werkzaamheden”, zegt Janssen.
Overlegtafel
Namens de opdrachtgevers uit de regionale infrasector zaten de waterschappen Delfland en Hunze en Aa’s aan de overlegtafel, samen met onder meer de provincies Overijssel en Gelderland en de gemeente Amsterdam. De delegatie van opdrachtnemers bestond uit onder meer de Vereniging van Waterbouwers, Cumela en Bouwend Nederland.
Op 24 november heeft de Unie van Waterschappen het nieuwe Manifest Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat ondertekend.
Tijdens de ondertekening overhandigde bestuurslid van de Unie van Waterschappen Vincent Lokin het actieplan voor het uitvoeren van dit manifest aan staatssecretaris Vivianne Heijnen.
Duurzaam werken
Waterschappen maken steeds vaker duurzame keuzes. Bijvoorbeeld bij het versterken van dijken, het onderhoud aan het watersysteem en het zuiveren van rioolwater. Bij het ontwerp en de inkoop van dit waterschapswerk is duurzaamheid een belangrijk criterium.
Emissieloos materieel
Vincent Lokin, bestuurder van de Unie van Waterschappen: “Waterschappen dagen de marktpartijen in hun projecten uit om te investeren in duurzame oplossingen en emissieloos materieel. Duurzaam opdrachtgeverschap is de komende jaren het uitgangspunt in alle inkopen en aanbestedingen van de waterschappen. Dat geeft marktpartijen duidelijkheid en financiële zekerheid.”
Manifest Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen
In 2021 hebben de waterschappen samen besloten om duurzaam opdrachtgeverschap aan te pakken. Deze aanpak is vastgelegd in de strategie Duurzaam Opdrachtgeverschap Waterschappen. Daarin staat hoe de waterschappen hun duurzame ambities vertalen naar hun opdrachten aan de markt. Hiermee draagt deze strategie bij aan de doelstelling om op termijn klimaatneutraal en circulair te gaan werken.
Ruim 18 procent van de totale CO2-uitstoot van waterschappen wordt veroorzaakt door het gebruik van polymeren bij de rioolwaterzuiveringen. Daarom willen de waterschappen minder polymeren gebruiken bij het proces van afvalwaterzuivering. Of polymeren die minder CO2 uitstoten. Uit onderzoek van STOWA blijkt namelijk dat er duurzame alternatieven beschikbaar zijn.
Polymeren zijn chemicaliën die de waterschappen gebruiken bij het indikken en ontwateren van het zuiveringsslib. Zeven waterschappen onderzoeken hoe ze er bij het inkopen van polymeren voor kunnen zorgen dat er polymeren worden gebruikt met lagere of zelfs geen CO2-uitstoot. Ze maken daarbij gebruik van een nieuwe aanbestedingstool: CETenderTool.
CO2-uitstoot in kaart
CETenderTool is een hulpmiddel dat de CO2-uitstoot in kaart brengt en de waterschappen inzicht geeft in de eigen CO2-voetafdruk. Het is de eerste stap naar verduurzaming van polymeren.
Klimaatwinst
De waterschappen gebruiken het inzicht in de CO2-uitstoot vervolgens om in aanbestedingen te kiezen voor polymeren met een lagere voetafdruk. Met CETenderTool kunnen ze in een aanbesteding de klimaatwinst van het ene product ten opzichte van het andere product meewegen.
Meer waterschappen
Naast de zeven waterschappen zijn er ook andere waterschappen die belangstelling hebben, maar nog geen concrete aanbesteding. Zij kijken en denken mee, zodat ze de tool bij een eerstvolgende aanbesteding ook kunnen inzetten.
De Aanbestedingswet 2012 wordt gewijzigd. Een klachtenregeling voor alle aanbestedende diensten wordt verplicht. Ook moet er sprake zijn van een onafhankelijk klachtenloket, speciaal ingericht voor de behandeling van klachten over aanbestedingen.
Aanbestedende diensten zoals waterschappen moeten zich voorbereiden op deze wijziging. Daarom heeft het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) de Handreiking Klachtafhandeling bij aanbesteden gemaakt.
Laagdrempelige klachtenregeling
Om de rechtsbescherming bij aanbesteding van ondernemers te verbeteren, werkt het ministerie van EZK aan verschillende maatregelen. Eén van deze maatregelen is een verplichte laagdrempelige klachtenregeling voor alle aanbestedende diensten met een onafhankelijk klachtenloket. Dit klachtenloket kan binnen of buiten de organisatie zijn, of in samenwerking met andere organisaties. Het klachtenloket moet in ieder geval speciaal zijn ingericht voor de behandeling van klachten over aanbestedingen. Deze verplichting wordt opgenomen in de Aanbestedingswet 2012.
Handvatten om klachtenregeling op te stellen
De Handreiking Klachtafhandeling biedt praktische handvatten om misverstanden, onbedoelde fouten en ten onrechte gestelde eisen in de aanbesteding tijdig te herstellen. Zo kunnen ondernemer en aanbestedende dienst verder bouwen aan een professionele relatie. De handreiking stimuleert aanbestedende diensten die nog geen klachtenregeling met loket hebben, en helpt ze om hiermee aan de slag te gaan. Ook geeft de handreiking aanbestedende diensten die al wel een klachtenregeling met loket hebben tips om de klachtafhandeling te verbeteren.
Klachtenregeling bij de waterschappen
Veel waterschappen hebben al een regeling voor de afhandeling van aanbestedingsklachten. Destijds (in 2013) hebben een aantal waterschappen samen een klachtenregeling opgesteld en een loket voor dit soort klachten ingesteld. Voor deze waterschappen is het slim om de klachtenregeling te actualiseren op basis van de Handreiking. De waterschappen die nog geen (onafhankelijk) klachtenloket hebben, kunnen dit met behulp van de Handreiking inrichten.
Voorbeelden van klachtenloketten
Op de website van PIANOo worden praktijkvoorbeelden van een onafhankelijk klachtenloket gedeeld. Verschillende aanbestedende diensten vertellen over de manier waarop zij hun klachtenloket hebben ingericht. Waaronder een praktijkvoorbeeld van de hoogheemraadschappen van Rijnland en Delfland. Ook staan hier lessen, tips en uitleg over hoe de onafhankelijkheid wordt geborgd en wat de voordelen zijn van de gekozen structuur: binnen of buiten de organisatie of in samenwerking met andere organisaties.
Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) heeft in opdracht van de stuurgroep Samenwerking WaterschapsWerken (SWW) de Projectenkalender Waterschapsmarkt 2021 opgesteld. De Projectenkalender draagt bij aan de transparantie op de markt en ondersteunt de dialoog tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers.
Vrijwel alle waterschappen hebben aan EIB gegevens aangeleverd over projecten die de komende jaren worden voorbereid en aanbesteed. Het EIB heeft deze gegevens geanalyseerd en op basis daarvan een rapportage van de belangrijkste resultaten gemaakt. De informatie is verzameld tussen najaar 2020 en voorjaar 2021 en geeft het marktbeeld van maart 2021 weer.
Grote maatschappelijke opgaven
Toine Poppelaars, portefeuillehouder publiek opdrachtgeverschap in het bestuur van de Unie van Waterschappen: “De projectenkalender is belangrijk voor marktpartijen én waterschappen. Daarom ben ik blij dat er nu een vervolg is op de Projectenkalender Waterschapsmarkt 2019. Deze nieuwe projectenkalender is ook nog eens completer en gedetailleerder. Dat is mooi nieuws voor opdrachtgevers en opdrachtnemers in de waterschapssector. Zo kunnen waterschappen en marktpartijen nog beter samenwerken aan de grote maatschappelijke opgaven van deze tijd.”
Inzicht
Marktpartijen krijgen door dit document meerjarig inzicht in de werkvoorraad bij waterschappen. Ze kunnen zich zo goed voorbereiden op de manier waarop de waterschappen deze projecten uitgevoerd willen zien. Door verder vooruit te kijken kan er beter rekening gehouden worden met wensen en eisen op het gebied van bijvoorbeeld klimaatbestendigheid, energieneutraliteit en circulariteit. De waterschappen en marktpartijen krijgen met de Projectenkalender beter zicht op de totale opgave en daarmee ook op de kansen voor het realiseren van duurzame maatschappelijke impact. Nieuw in de Projectenkalender 2021 is dat 10 waterschappen een gedetailleerd overzicht van hun individuele projecten in de komende periode hebben toegevoegd.
De Waterschapsmarkt van de Toekomst
In 2016 hebben de waterschappen en de marktpartijen een gemeenschappelijke visie ontwikkeld op de waterschapsmarkt. Die is vastgelegd in het visiedocument De Waterschapsmarkt van de Toekomst. Het document kent 3 bouwstenen voor de samenwerking:
het creëren van maximale maatschappelijke waarde;
waarbij de mens centraal staat; en
er gestreefd wordt naar een gezonde bouwkolom.
De Projectenkalender draagt bij aan het in de praktijk brengen van het gedachtegoed van de marktvisie.
Wat is de SWW?
Samenwerking WaterschapsWerken (SWW) is de stuurgroep waarin waterschappen en brancheorganisaties van marktpartijen samen streven naar optimale samenwerking.
Bekijk de Projectenkalender
De Projectenkalender vind je op deze pagina. Ook vind je hier de ‘Compacte publieksversie Projectenkalender Waterschapsmarkt 2021’ en het ‘Overzicht op projectniveau van 10 waterschappen’.
Waterschappen en de markt moeten elkaar beter zien te vinden om samen te werken aan een circulaire economie. Dat is de oproep van Sander Mager, bestuurslid van de Unie van Waterschappen, bij de start van de Week van de Circulaire Economie.
“Er zijn veel kansen voor de markt om samen te werken met de waterschappen binnen de circulaire economie”, zegt Sander Mager. “Alleen vindt de ontmoeting tussen waterschappen en markt niet vanzelf plaats. Partijen vinden elkaar niet automatisch, dus we hebben meer onverwachte ontmoetingen nodig. Wie denkt er bij leveranciers van bouwmaterialen aan de waterschappen? Toch hebben we baggerspecie, bermmaaisel, riet en andere biomassa uit het watersysteem in de aanbieding. En fosfaat, bioplastic, vetzuren, kaumera en cellulose uit rioolwater, hergebruik van zoet water niet te vergeten en nog veel meer.”
Circulaire ambities
De waterschappen merken als geen ander de gevolgen van de huidige lineaire economie. Daarom willen ze bijdragen aan een circulaire economie. Ze hebben de ambitie om 100% circulair te zijn in 2050. Met als eerste stap: 50% minder primaire grondstoffen gebruiken in 2030. Om daar te komen wordt er nu gewerkt aan het opstellen van een strategie Circulaire Waterschappen. Door de ontwikkeling van een gezamenlijke strategie wordt een koers bepaald met concrete kortetermijndoelen.
Ontmoeting
Sander Mager: “We werken aan circulaire waterschappen door vervuiling tegen te gaan, geen (schaarse) grondstoffen te gebruiken die negatieve effecten hebben op het milieu, en door klimaatverandering te helpen voorkomen. Bij al deze activiteiten werken we samen met het bedrijfsleven. We hebben het bedrijfsleven ook nodig als partner voor het verduurzamen en circulair maken van onze organisaties en bedrijfsprocessen.”
“We roepen de markt daarom ook op om dit samen met ons te verkennen”, gaat hij verder. “We hebben wel contact met partijen als MVO Nederland en Aquaminerals. Maar we willen als waterschappen nog meer op zoek naar regionale platforms en hoe die ontmoeting tussen waterschappen en de markt meer en beter tot stand kan komen.”
