Nieuwe editie van magazine Het Waterschap over water en ruimte

14 oktober 2021

Magazine Het Waterschap is op 14 oktober weer verschenen. Het thema van dit nummer is ‘Water en Ruimte’. Het blad is ook online te lezen.



Van ruimte wordt vandaag de dag veel gevraagd: er is ruimte nodig voor zonnepanelen en windmolens om de klimaatdoelen te halen. Er is ruimte voor de natuur nodig om de stikstofproblematiek het hoofd te bieden. Er is ruimte nodig voor een miljoen nieuwe woningen om de woningnood op te lossen.

Ruimte voor water

Allemaal belangrijk. Maar wanneer je ruimte voor water vergeet en de hele boel overstroomt of droog komt te staan, valt al het andere figuurlijk in het water. De ruimte voor water staat daarom in dit nummer van Het Waterschap centraal.

Veel interviews

Maak even ruimte in je agenda om de interviews te lezen met Hans Mommaas (Planbureau voor de Leefomgeving), Edwin Lokkerbol (kwartiermaker Emissieloos bouwen), Stefan Kuks (waterschap Vechtstromen), journalist Menno Bentveld en vele anderen!

Lees magazine Het Waterschap online

Deltacommissaris roept ministers op klimaatadaptief te bouwen

19 april 2022

Maak werk van klimaatadaptatie! Dat is het advies van de Deltacommissaris aan de 4 ministers die in hun opgaven te maken hebben met klimaatadaptatie.

klimaatbeleid-gebouwen klimaatadaptief_540x350

Het gaat om de minister van Infrastructuur en Waterstaat, de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de minister voor Natuur en Stikstof en de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.

IPCC-rapport

Aanleiding voor het advies van de Deltacommissaris is het recente IPCC-rapport. De onderliggende boodschap van dit rapport windt er geen doekjes om: “The window of opportunity is closing. And it’s closing fast.” Klimaatverandering manifesteert zich steeds duidelijker. Het gaat sneller en de gevolgen zijn ingrijpend. We moeten dus tempo maken om ons aan te passen, zo stelt de Deltacommissaris.

3 adviezen

De transities op het gebied van woningbouw, mobiliteit, energie, landbouw en biodiversiteit vragen om onderlinge samenhang. Bij al die transities komt klimaatadaptatie om de hoek kijken. Nederland staat een grote verbouwing te wachten. De oproep van de Deltacommissaris bij die verbouwing is: “Iedere schop in de grond klimaatbestendig”. Daarom geeft hij 3 adviezen.

  1. Waterveiligheid vraagt om ruimte

We moeten nu ruimte reserveren voor maatregelen voor waterveiligheid in de toekomst. Het gaat om extra ruimte langs de dijken. Ook is het nodig om bij ruimtelijke ontwikkelingen nog meer rekening te houden met de eventuele noodzaak voor extra waterberging.

  1. Zorg voor voldoende zoetwater en bescherm strategische grondwatervoorraden

Nationale regie van het Rijk is nodig om de droogteproblemen het hoofd te bieden. Die regie moet zorgen voor een betere ruimtelijke inrichting. Ook moeten er grenzen gesteld worden aan het gebruik van grond- en oppervlaktewater.

  1. Maak nog meer werk van ruimtelijke adaptatie

Bouwen zonder rekening te houden met water en bodem kan niet meer. Net zomin als stedelijke ontwikkeling zonder rekening te houden met kwetsbare locaties voor wateroverlast en hittestress.

Nationale deltalocatie

De Deltacommissaris wil samen met de ministers op zoek naar een ‘nationale deltalocatie’, waarin op grote schaal invulling wordt gegeven aan het begrip klimaatbestendig ontwikkelen. Een voorbeeldlocatie waarin klimaatadaptief bouwen en energieneutraal, circulair en natuurinclusief ontwikkelen wordt toegepast. In dit gebied van de toekomst werken overheden samen om te ontdekken hoe de opgaven in de fysieke leefomgeving in een sterke combinatie kunnen worden aangepakt.

Wat vinden de waterschappen?

De Unie van Waterschappen onderschrijft de noodzaak van een integrale aanpak. Een klimaatbestendige, duurzame en gezonde leefomgeving is een gezamenlijke ambitie van alle overheden. Met de visie van het kabinet en de uitvoeringskracht en gebiedskennis van de decentrale overheden kunnen we het verschil maken in het verduurzamen van Nederland, het oplossen van het tekort aan woningen, het herstellen van de natuur, de transitie van de landbouw, het verbeteren van de waterkwaliteit én het verder voorkomen van schade en overlast door extreem weer, aldus de waterschappen.

Elkaar opzoeken

Bij ruimtelijke processen moeten we elkaar bij de start opzoeken en slimme combinaties bedenken. De opgaven rond klimaat en natuurherstel moeten centraal staan, niet de bestuurlijke inrichting en verdeling van dossiers. De waterschappen steken hierbij de hand uit. Met hun gebiedskennis en uitvoeringskracht zijn ze waardevolle partners bij gebiedsgerichte aanpakken.

Lees het advies van de Deltacommissaris

Waterschappen: Betrek ons bij de bouw van datacenters

5 april 2022

Op 21 april spreekt de Commissie voor Economische Zaken en Klimaat van de Tweede Kamer over datacenters. De waterschappen willen graag betrokken worden bij bouwplannen voor datacenters. Dat hebben ze bij de commissie onder de aandacht gebracht.



Er komt een tijdelijke stop op de bouw van nieuwe megadatacenters. Het kabinet werkt aan beleid voor dit soort datacenters. Er wordt onderzocht of hyperscalers (datacenters die speciaal gebouwd worden voor de servers van techreuzen) voortaan alleen nog aan de kust kunnen worden gebouwd. Daar kunnen ze worden aangesloten op windenergie.

Waterveiligheid

Omdat datacenters ingrijpende gevolgen voor het waterbeheer hebben, zijn waterschappen terughoudend over de bouw van grootschalige datacenters. Er zijn namelijk gevolgen voor de waterveiligheid. Door de bouw van datacenters neemt de economische waarde in een gebied toe. Dit betekent dat er ook veiliger, sterkere en dus duurdere dijken nodig zijn om het gebied te beschermen.

Watervoorziening

Er zijn ook effecten voor de watervoorziening. Een datacenter heeft veel koelwater nodig. In de droge zomers van afgelopen jaren stond de beschikbaarheid van (zoet)water onder druk. Landbouw, natuur en drinkwaterbedrijven hebben ook water nodig. Worden zij niet de dupe van de komst van een datacenter?

Waterkwaliteit

Tot slot zijn er ook effecten voor de waterkwaliteit. Het opgewarmde koelwater stroomt weer terug naar het oppervlaktewater. Daardoor stijgt de watertemperatuur en verslechtert de waterkwaliteit. Zo raken de waterkwaliteitsdoelen uit de Kaderrichtlijn Water uit zicht.

Expertise waterschappen

De waterschappen willen daarom vooraf betrokken worden bij bouwplannen voor datacenters. Zij hebben veel expertise, waardoor gemeentes en provincies besluiten over bouwplannen niet alleen hoeven te nemen.

> Lees de hele inbreng

Droge start droogteseizoen, maar neerslag is onderweg

31 maart 2022

Het is nog vroeg in het seizoen, maar het is al behoorlijk droog.



Dit blijkt uit de eerste droogtemonitor dit droogteseizoen van de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling van het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN-LCW) met bijdragen van de waterschappen, Rijkswaterstaat, het KNMI, de provincies, het ministerie van LNV en Vewin. De eerste droogtemonitor van het seizoen verschijnt elk jaar rond 1 april en beschrijft de uitgangssituatie voor het droogteseizoen.

Gedaalde grondwaterstanden

De grote hoeveelheden neerslag deze winter (o.a. in februari) leidden aanvankelijk tot een gunstige uitgangspositie voor het droogteseizoen. Het grondwater werd ruimschoots aangevuld, regionale watersystemen zaten vol en de afvoeren van de Rijn en Maas waren hoger dan gemiddeld.

In maart viel echter uitzonderlijk weinig neerslag. Hierdoor zijn de grondwaterstanden in korte tijd sterk gedaald en is het grondwater nu met name op de hoge zandgronden in het oosten en het zuiden van het land laag tot zeer laag. Ook de afvoeren van de Rijn en de Maas zijn zeer laag voor de tijd van het jaar.

Omdat de watervraag zo vroeg in het jaar nog relatief laag is en er nog voldoende oppervlaktewater beschikbaar is in het hoofdwatersysteem en de regionale watersystemen, is er landelijk gezien geen sprake van een (dreigend) watertekort. Wel is door het uitblijven van regen op veel plaatsen de bovenste laag van de bodem zeer droog.

Omslag verwacht

Vanaf begin april is een omslag in de droogtesituatie waarschijnlijk. In Nederland en in de stroomgebieden van de Rijn en de Maas worden significante hoeveelheden neerslag verwacht. Daardoor zal de waterbeschikbaarheid in de bodem toenemen. Ook de afvoer van de rivieren zal toenemen. Gezien de start van het groeiseizoen per 1 april en de toenemende watervraag is de neerslag zeer welkom voor de landbouw en de natuur.

Voorzorgsmaatregelen

De peilen van het IJsselmeer en het Markermeer worden door Rijkswaterstaat maximaal opgezet. Hiermee wordt een waterbuffer gecreëerd. Deze buffer kan worden ingezet als er later in het seizoen langdurige droogte optreedt. Ook de waterschappen nemen standaardmaatregelen. Zo worden op de hoge zandgronden de waterpeilen zoveel mogelijk opgezet (hoog gehouden). In deze zuidelijke en oostelijke delen van het land zijn ook standaard beregeningsverboden vanuit grond- en oppervlaktewateren van kracht. De waterschappen bekijken de komende tijd of een uitbreiding van deze sproeiverboden nodig is.

Een actueel beeld van de droogtesituatie wordt gedeeld op de website van de Droogtemonitor.

Klimaatbestendig bouwen als het nieuwe normaal

16 september 2021

Klimaatbestendig bouwen als het ‘nieuwe normaal’ voor de bebouwde omgeving. Dat is het motto van het advies van deltacommissaris Peter Glas aan de ministeries van Binnenlandse Zaken (BZK) en Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Vooral bij grootschalige nieuwbouwlocaties is dit hét moment om problemen in de toekomst te voorkomen.

huizen-aan-het-water

De Deltacommissaris adviseert om voldoende ruimte voor waterberging te realiseren en hierin breder te kijken dan het plangebied alleen. De inbreng van waterschappen is hierin onmisbaar.

Kosten zijn te overzien

De kosten voor klimaatadaptief bouwen lijken in een eerste verkenning te overzien: 300 tot 800 euro per woning en 35.000 tot 340.000 per hectare. De Deltacommissaris signaleert dat maatregelen achteraf 4 tot 5 keer duurder uitvallen. Hij adviseert om deze kosten beter in beeld te brengen en mee te nemen in de grondexploitatie.

Sturende rol waterbeheerders

In het advies vraagt de Deltacommissaris het ministerie van BZK om de regie te nemen, en daarin samen te werken met het ministerie van IenW, de regio’s en de partners in het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie. De adviezen van de waterbeheerders, zoals de waterschappen, moeten een meer sturende rol krijgen. Dat maakt eventuele aanpassingen van bouwplannen in een vroeg stadium mogelijk.

Lokaal en regionaal maatwerk

Het verankeren van klimaatadaptatie in bouwopgaven is lokaal en regionaal maatwerk. De Deltacommissaris vraagt het rijk om kaders te stellen door landelijke doelen te formuleren en prestatieafspraken te formuleren. Ook moet het rijk helpen door kennis en innovaties te delen.

Grote opgave

De Unie van Waterschappen herkent zich in de aanbevelingen van de Deltacommissaris. Klimaatadaptatie in de gebouwde omgeving is een grote opgave, ook voor de waterschappen.

Wateroverlast Limburg

Het advies komt op een moment waarop politieke keuzes gemaakt moeten worden over grote woningbouwprojecten. Het sluit naadloos aan op conclusies uit een verkenning op klimaatadaptatie in grootschalige nieuwbouwlocaties die de Unie van Waterschappen met beide ministeries, provincies, gemeentes en de Deltacommissaris uitvoert. De wateroverlast in Limburg van afgelopen zomer onderstreept het belang ook nog eens.

Gedetailleerd advies

In november komt Glas met een gedetailleerder advies. Daarin legt hij uit hoe de betrokken partijen rekening kunnen houden met langetermijngevolgen van klimaatverandering en een versnelde zeespiegelstijging. Ook vertelt hij hoe het water- en bodemsysteem hierin meer sturend kan zijn.

Zie ook: Waterschappen: ‘Bouw huizen op klimaatbestendige plekken’

Waterschappen dringen aan op klimaatbestendige keuzes bij woningbouwopgave

16 maart 2022

Op 24 maart is er in de Tweede Kamer een commissiedebat Woningbouwopgave. De waterschappen hebben inbreng voor dit debat geleverd. Ze dringen aan op klimaatbestendige keuzes.

huizen-aan-het-water

Het IPCC bracht vorig jaar naar buiten dat het klimaat sneller verandert dan verwacht. Het KNMI schetste de consequenties voor Nederland. De zeespiegel stijgt versneld, de risico’s op droogte, wateroverlast en overstroming nemen toe. Dit stelt grote eisen aan de waterhuishouding.

Miljoen woningen

Tot 2030 moeten er bijna een miljoen woningen worden gebouwd. Daarvoor is 26.000 hectare ruimte nodig. In de planning is nauwelijks rekening gehouden met het bodem-watersysteem en met de impact van een veranderend klimaat. Zo’n 820.000 geplande woningen liggen in overstroombaar, slap, zettings-gevoelig en nat gebied.

Toekomstbestendige keuzes

De waterschappen willen daarom dat er toekomstbestendige keuzes gemaakt worden in locatie, de inrichting van woningbouwgebieden en in de bouw van woningen zelf. Het water- en bodemsysteem moeten hierin sturende factoren worden.

Adviezen Deltacommissaris

De Deltacommissaris gaf in december 2021 de volgende adviezen:

  1. Reserveer ruimte voor toekomstige dijkversterkingen;
  2. Houd rekening met grotere water-peilfluctuaties;
  3. Bouw geen nieuwe woningen in buitendijks gebied;
  4. Bouw geen woningen op plaatsen waar water zich verzamelt bij extreme neerslag of wanneer het systeem faalt.

Water en bodem sturend

De waterschappen zijn daarom blij dat in het coalitieakkoord staat dat water en bodem sturend worden bij ruimtelijke planvorming. En dat waterschappen daarom eerder worden betrokken, en de watertoets een dwingender karakter krijgt.

Aanpak van de minister

De waterschappen dringen aan op klimaatbestendige keuzes in de woningbouwopgave. Ze zijn benieuwd hoe de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) de waterschappen eerder gaat betrekken bij ruimtelijke planvorming, en hoe hij ervoor zorgt dat de watertoets een dwingender karakter krijgt.

Lees de hele inbreng

Waterschappen: ‘Integrale aanpak bodem en ondergrond is hard nodig’

2 september 2021

Voor een Commissiedebat Leefomgeving op 9 september hebben de waterschappen Kamerleden een aantal aandachtspunten meegegeven over gewasbeschermingsmiddelen en over bodem en ondergrond.

boerderij met weiland en sloot in vogelvluchtperspectief

Gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw

De kwaliteit van het oppervlaktewater in Nederland is nog onvoldoende om in 2027 de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water te halen. Op de helft van de meetlocaties zitten nog te veel gewasbeschermingsmiddelen in het oppervlaktewater. De waterschappen maken zich daar zorgen over.

Daarnaast worden er nog steeds gewasbeschermingsmiddelen gebruikt op bijvoorbeeld sportvelden en golfbanen. Tussen 2015 en 2018 werden hiervoor middelen gebruikt die niet meer zijn toegestaan, blijkt uit informatie van het RIVM. Ook dat kan negatieve gevolgen hebben voor de waterkwaliteit.

De waterschappen willen graag weten wat de staatssecretaris aan deze overtredingen op sportvelden en golfbanen gaat doen. Ook zijn ze benieuwd of er na 2018 geen verboden middelen meer zijn gebruikt.

Bodem en ondergrond

Economisch onderzoeks- en adviesbureau Decisio beschrijft in een rapport een brede doelstelling over bodem en ondergrond. De minister lijkt alleen te kijken naar bodemverontreiniging, inclusief de nieuwe stoffen. De waterschappen willen daarom graag weten wat de staatssecretaris aan acties onderneemt op de overige onderwerpen die in het rapport van Decisio worden genoemd.

Integrale aanpak nodig

De waterschappen zien een sterke verbinding tussen de bodem en het watersysteem. Bij de aanpak van problemen als verontreinigingen of klimaatbestendigheid, zijn bodem- en waterbeleid onlosmakelijk met elkaar verbonden. Voor de waterschappen is daarom een integrale kijk op bodem en water essentieel.

Het lijkt er echter op dat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vooral actuele problemen oplost en niet werkt aan het voorkomen van toekomstige knelpunten. Maar de praktijk vraagt juist om integrale oplossingen.

Eva van Esch (Partij voor de Dieren) bezoekt pilot bodemdaling

15 juli 2021

Eva van Esch, waterwoordvoerder voor de Partij voor de Dieren in de Tweede Kamer, bracht op 15 juli een werkbezoek aan Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Ze bezocht de pilot bodemdaling bij het Veenweiden Innovatiecentrum in Zegveld. Ook ging het Kamerlid in gesprek over klimaatbestendig bouwen in de Utrechtse polder Rijnenburg.



Van Esch werd ontvangen door dijkgraaf Jeroen Haan en hoogheemraad Bert de Groot.

Bijzondere aandacht voor bodemdaling

De Partij voor de Dieren heeft bijzondere aandacht voor het dossier bodemdaling. Het veldbezoek toonde een systeem van onderwaterdrainage waarmee bodemdaling zoveel mogelijk wordt voorkomen. Ook is er overgeschakeld naar een lichter ras vee, dat beter geschikt is op veenweide.

Van Esch: “Het lijkt belangrijk om te kijken naar ouderwets boeren, meer samenwerken met de natuur en het weer. Er zijn nieuwe kwetsbaarheden gekomen die polderen naar een nieuw evenwicht noodzakelijk maken.”

Haan bracht naar voren dat er in tijden van waterschaarste een groot verdelingsvraagstuk speelt. Je kunt niet alle partijen bedienen als er schaarste is. “Ook bij bodemdaling geldt: lees het landschap. Kijk wat er al is, dan neem je de juiste besluiten.”

Bouwen in laaggelegen gebied

In de discussie over Rijnenburg stelde Van Esch de vraag of je wel moet bouwen in een laaggelegen gebied. Haan bracht naar voren dat bijvoorbeeld drijvende huizen of huizen op palen hier uitkomst kunnen bieden. Haan: “Waarom maken we van Rijnenburg niet een rolmodel van een klimaatbestendige wijk?”

Van Esch zou het kritische geluid van de waterschappen vaker willen horen: “Als men zo wil bouwen, dan gaan de waterschappen het niet oplossen.” Waterschappen hebben volgens het Kamerlid wel een belangrijke positie en veel kennis en kunde.

Kennismaken met nieuwe waterwoordvoerders

De waterschappen hebben verschillende werkbezoeken met de nieuwe waterwoordvoerders gepland om hen kennis te laten maken met de waterschappen. Om het bezoek goed aan te laten sluiten, is gekozen voor een werkbezoek aan het waterschap waar hun woonplaats onder valt. De waterschappen ontvangen de waterwoordvoerders graag om hen mee te nemen in de grote opgaven van de waterschappen, zoals toenemende weersextremen, het verbeteren van de waterkwaliteit en de uitvoering van de grootste dijkversterkingsopgave sinds de Deltawerken.

Lees meer over de lobby van de waterschappen

Wel of niet bouwen in het groen?

5 juli 2021

Op 5 juli heeft demissionair minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) antwoord gegeven op Kamervragen van Tweede Kamerlid Alexander Kops (PVV) over bouwen in het groen. De minister benadrukt dat er eerst binnen de stad wordt gebouwd en als laatste optie ook buiten de stad.



Het Kamerlid stelde deze Kamervragen naar aanleiding van het rapport van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) ‘Ruimtelijke ordening en bouwlocaties – De potentie van woningbouw in de groene omgeving’. In dit rapport staat dat er ruimte zou zijn voor een half miljoen woningen in het groen.

Grote gevolgen

In haar antwoord benadrukt de minister dat de woningbouwopgave zowel binnenstedelijk als buitenstedelijk wordt gerealiseerd. Ook bevestigt ze de lijn van de NOVI: eerst binnenstedelijk, dan aan de randen en als laatste optie buitenstedelijke locaties. In de afweging, die met decentrale overheden in verstedelijkingsstrategieën gemaakt wordt, wordt klimaat als aandachtspunt genoemd, naast mobiliteit, landschap en energie. De minister benadrukt dat buitenstedelijk bouwen grote gevolgen heeft voor infrastructurele werken en waterhuishouding.

Water meewegen in locatiekeuze

De Unie van Waterschappen steunt deze lijn. Onlangs waarschuwde Unievoorzitter Rogier van der Sande dat fouten van nu nog generaties lang zullen doorwerken. Daarom is het van belang om klimaatverandering en waterhuishouding goed mee te wegen in locatiekeuzes, maar ook in de inrichting van locaties en in bouwvoorschriften.

Bekijk de antwoorden van de minister

Droogtemonitor nu online beschikbaar

1 juli 2021

Vanaf 30 juni geeft de online droogtemonitor dagelijks actuele informatie over de droogtesituatie in Nederland. Op de website is onder meer informatie over het neerslagtekort, de waterstanden en de waterkwaliteit te vinden.



De droogtemonitor bevat de feitelijke actuele droogtesituatie die door de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) wordt samengesteld. Voorheen had de droogtemonitor een (twee-)wekelijks karakter tijdens droge perioden. Voortaan is de droogtemonitor permanent beschikbaar en wordt de informatie continu bijgehouden. Op deze manier kan iedereen op elk moment de meest actuele gegevens over droogte in Nederland terugvinden. Vanaf 30 juni is de droogtemonitor in online versie te raadplegen op de website: waterberichtgeving.rws.nl/droogtemonitor

Actuele droogtesituatie

Op de website brengt het LCW de actuele situatie van Nederland in beeld vanuit verschillende invalshoeken. De informatie in deze online omgeving komt tot stand in nauwe en intensieve samenwerking tussen de (Unie van) Waterschappen, Rijkswaterstaat, KNMI, LNV, IPO en Vewin.

Informatie over de waterbeschikbaarheid, het neerslagtekort, de aanvoer van de grote rivieren, (grond)waterstanden, waterkwaliteit en verzilting is op de website te vinden. Ook wordt in de online droogtemonitor melding gedaan van maatregelen door waterbeheerders en effecten voor gebruikers. Er is zowel landelijke als regionale informatie te vinden op de website.

Nieuw in de droogtemonitor

Nieuw in de droogtemonitor zijn een nieuwe neerslagindex van het KNMI: de zogenaamde standardized precipitation index – SPI. Deze geeft een helder ruimtelijk beeld van de neerslagsituatie van recente perioden. Voor de afvoer en waterstand bij Lobith zijn de 14-daagse modelverwachting en de 5-daagse Rijkswaterstaatsverwachting toegevoegd.

Met het online komen van de droogtemonitor wordt de actuele informatie over de droogtesituatie dagelijks voor iedereen beschikbaar gesteld. En het is niet meer nodig om te wachten op een update van de LCW om informatie te krijgen over de actuele situatie in Nederland. Ten tijde van dreigende watertekorten en grote wijzingen in de droogtesituatie van Nederland blijft het LCW wel updates via de mail versturen naar belanghebbende partijen.

Bekijk de online droogtemonitor