Vanuit de commissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën (CBCF) van de Unie van Waterschappen komt de oproep aan alle waterschappen en aan waterschappen gelieerde organisaties om ervoor te zorgen dat ze uiterlijk in 2025 gecertificeerd zijn op de CO2-prestatieladder.
Toine Poppelaars, bestuurslid van de Unie van Waterschappen: “De waterschappen zien de CO2-prestatieladder als een krachtig instrument voor verduurzaming van onze sector, inclusief onze eigen bedrijfsvoering. Daarom hebben we gezamenlijk besloten tot deze oproep.”
CO2 verminderen
De CO2-Prestatieladder helpt organisaties om hun CO2-uitstoot in kaart te brengen en deze uitstoot via gerichte activiteiten te verminderen.
5 treden
De ladder bestaat uit 5 treden. De eerste 3 treden richten zich op de CO2-uitstoot van de eigen organisatie. De treden 4 en 5 richten zich op de uitstoot in de ketens van leveranciers en klanten waarvan de organisatie een schakel is.
Transparant communiceren
Van de deelnemende organisaties wordt ook verwacht dat ze transparant communiceren over alle aspecten van hun CO2-beleid en dat ze initiatieven nemen binnen hun sector of keten. Externe audits zien toe op de juistheid van de gegevens, op het ambitieniveau en op het permanente commitment van de organisatie. Certificering voor de CO2-prestatieladder is een instrument dat het eigen klimaat- en energiebeleid van de waterschappen ondersteunt.
Aanbestedingsinstrument
De waterschappen zetten de CO2-prestatieladder al 10 jaar naar tevredenheid in als aanbestedingsinstrument. De CO2-prestatieladder is 1 van de 4 instrumenten die zijn ontwikkeld vanuit de Aanpak Duurzaam GWW.
Meerwaarde
Daarnaast heeft het ook meerwaarde om de gehele organisatie te certificeren op de CO2-prestatieladder. Dat is de conclusie uit een onderzoek van SKAO naar de ervaringen van verschillende waterschappen met het certificeringstraject. Inmiddels is een aantal waterschappen gecertificeerd. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier was het eerste waterschap.
Netwerkbijeenkomst
Op 27 mei organiseert de Unie van Waterschappen van 13.00 tot 15.30 uur een netwerkbijeenkomst over certificeren op de CO2 Prestatieladder. We praten bij met de waterschappen die hier zelf mee bezig zijn en brengen je op de hoogte van hun leerervaringen. Daarnaast gaan we in op wat er nodig is om te certificeren op niveau 4/5. Maud Vastbinder van de SKAO geeft hierover een korte uitleg en Peter van Riswijk van de Provincie Gelderland vertelt over het proces dat zij hebben doorlopen. Aanmelden kan via mail bij Meinke Schouten via mschouten@uvw.nl.
Op de foto: Begin vorig jaar ontving hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier als eerste waterschap in Nederland het certificaat voor de CO2-Prestatieladder.
De duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties worden steeds vaker in de praktijk gebracht. Dat blijkt uit de op 19 mei gepresenteerde rapportage over de Nederlandse inzet. Ook de inzet van gemeenten, provincies en waterschappen maakt onderdeel uit van het rapport.
Ondanks de coronacrisis zetten provincies, waterschappen en meer dan 100 Global Goals Gemeenten zich in 2020 in voor het behalen van de Sustainable Development Goals (SDG’s). Het doel is een einde te maken aan armoede, ongelijkheid, onrecht en klimaatverandering. Decentrale overheden gebruiken de doelen steeds vaker als meetlat voor integraal duurzaamheidsbeleid en verbinden zo lokale opgaven met mondiale uitdagingen.
Klimaatdoelen behalen
In 2020 bereidden de decentrale overheden de uitvoering van het Klimaatakkoord voor en werd gezamenlijk gewerkt aan klimaatadaptatie. Steeds meer waterschappen zetten zich in voor verduurzaming in de grond-, weg en waterbouw. Met concrete maatregelen zoals het winnen van bioplastics uit slib wordt een bijdrage geleverd aan een verantwoorde productie en consumptie. Gemeenten maakten inzichtelijk wanneer wijken van het gas af gaan en de concept Regionale Energiestrategieën werden opgeleverd. De decentrale overheden streven met hun inspanningen naar het behalen van de klimaatdoelen. En leveren daarmee onder andere een bijdrage aan SDG 7 en 13.
Corona en SDG’s in 2020
De rapportage onderzocht onder andere hoe de coronapandemie het behalen van de duurzame ontwikkelingsdoelen door decentrale overheden beïnvloed heeft. De coronacrisis zorgde voor nieuwe sociale en regionale breuklijnen en vergrootte al bestaande ongelijkheid op het terrein van arbeidsmarkt, inkomen en zorg. Gemeenten speelden een grote rol in steunmaatregelen aan onder andere zelfstandig ondernemers, waardoor banen behouden bleven. Om de gevolgen van de coronacrisis te beperken zijn gemeenten en provincies erg actief op het terrein van de crisismaatregelen. Waterschappen en het RIVM onderzochten het rioolwater op trends van het coronavirus. Zo dragen zij bij aan de informatiepositie over de ziekte (SDG 3 en 6).
Strategie
Bij de lancering van de Vijfde Nationale SDG Rapportage in Nieuwspoort op Verantwoordingsdag (19 mei) raadden de decentrale overheden de Rijksoverheid aan te werken aan een nationale SDG-strategie. Daarmee kan de inzet van decentrale overheden nog gerichter bijdragen aan het realiseren van de duurzame ontwikkelingsagenda voor 2030.
Hoe staat het ervoor met de waterkwaliteit in de Nederlandse tuinvijvers? Dat is de vraag die centraal staat tijdens de Week van Ons Water. De organisatoren van de Week van Ons Water roepen samen met Waterdiertjes.nl op om van 1 t/m 16 mei de kwaliteit van vijvers in kaart te brengen door waterdiertjes te tellen.
Sinds 2018 bestaat Waterdiertjes.nl, een initiatief van verschillende kennisinstellingen en waterbeheerders. Iedereen kan meedoen aan wetenschappelijk onderzoek naar de waterkwaliteit door waterdiertjes te vangen en op Waterdiertjes.nl door te geven. Uit de honderden metingen die sinds 2018 zijn gedaan, valt op dat de waterkwaliteit van met name de tuinvijvers regelmatig heel goed scoort, maar ook slecht en zeer slecht. Waarom er zulke grote verschillen zijn, is nog niet duidelijk. “Deze vijvers hebben de potentie om echte waterpareltjes in de bebouwde omgeving te vormen. Daarom is het heel nuttig om meer over die verschillen in de waterkwaliteit te weten te komen”, legt Edwin Peeters, wetenschapper van de Wageningen Universiteit en betrokken bij Waterdiertjes.nl, uit.
Onderzoek in eigen achtertuin
Met een schepnet, een ondiepe witte bak en smartphone of tablet met wifi kun je al meedoen om de waterkwaliteit in tuinvijvers te meten. “Schep met je net door de waterplanten en het open water. Doe wat schoon water in de witte bak en keer je net daarin om”, legt Peeters uit. Op Waterdiertjes.nl kunnen deelnemers er via de afbeeldingen achter komen welke diertjes ze precies gevonden hebben. Het aantal gespotte diertjes kan vervolgens worden ingevuld en doorgegeven. Peeters: “Nadat je meting is doorgegeven, krijg je meteen te zien wat de kwaliteit van je vijver is. Ook stellen we nog een aantal extra vragen om meer over de situatie te weten te komen.” Aan het einde van de Week van Ons Water hoopt Waterdiertjes.nl al de eerste resultaten van dit citizen science-project te kunnen melden.
Vuil of schoon water?
Waterdiertjes zijn een goede indicator voor vuil of schoon water. “De aanwezigheid van veel verschillende dieren en planten wijst op een goede waterkwaliteit. In Nederland zorgen waterbeheerders zoals de waterschappen er steeds meer voor dat oevers van sloten op een natuurvriendelijke manier worden aangelegd en dat er vispassages worden gemaakt bij gemalen. Daarmee zorgen ze voor meer biodiversiteit in het Nederlandse oppervlaktewater”, aldus Peeters. “Op kleinere schaal kunnen particulieren dat ook doen, door vijvers aan te leggen in hun tuinen en via Waterdiertjes.nl bij te houden welke diertjes er leven in de vijver.”
Een groene tuin is een blauwe tuin
Naast dat mensen vijvers in hun tuin nemen omdat ze het mooi vinden, draagt het ook bij aan het versterken van de biodiversiteit in Nederland én aan het voorkomen van wateroverlast. Door bij de aanleg van de vijver te zorgen voor een brede oever en de vijver niet helemaal te vullen, kan een vijver fungeren als tijdelijke regenwateropslag bij hoosbuien. Naast dit soort regenwatervijvers adviseren de waterbeheerders van Nederland in deze Week van Ons Water particulieren om nog meer watervriendelijke keuzes te maken in tuinen en op balkons, gevels en daken. Een groene tuin is een blauwe tuin. Door veel groen te gebruiken kun je helpen een teveel aan regenwater op te vangen en overlast door hitte te verminderen.
Week van Ons Water
De Week van Ons Water is een initiatief van het Rijk, waterschappen, provincies, gemeenten, drinkwaterbedrijven en Rijkswaterstaat. Deze organisaties willen Nederlanders bewuster maken van het bijzondere van water. Dit doen zij door te laten zien wat er aan watermanagement gebeurt in Nederland. En door aan te geven wat mensen zelf kunnen doen bij overstromingen, wateroverlast en droogte en hoe ze kunnen helpen om het water schoon te houden.
Op 26 april heeft Menno Snel, bestuurslid van pensioenfonds ABP, een petitie voor een klimaatneutraal pensioen in ontvangst genomen. Ruim 1500 medewerkers van de 21 waterschappen hebben deze petitie ondertekend.
Hans Schouffoer, medewerker van waterschap Hollandse Delta, bood de petitie aan in het kantoor van de Unie van Waterschappen in Den Haag. Hij deed dat namens een grote groep bezorgde collega’s van vele waterschappen. Zij vragen het ABP om niet te investeren in fossiele industrie zoals gas, olie en kolen. Deze vervuilende industrie heeft een grote impact op waterkwaliteit, waterkwantiteit en de kwaliteit van leven van huidige en toekomstige generaties.
Duurzame transitie
De ambtenaren bij de waterschappen roepen pensioenfonds ABP op om te investeren in fondsen die zich inzetten voor een duurzame transitie. De waterschappen besteden dagelijks veel tijd, geld en capaciteit aan de gevolgen van klimaatverandering door te werken aan hogere dijken, grotere gemalen, en het bestrijden van exoten. En ze voeren een actief energie- en grondstoffenbeleid om bij te dragen aan een duurzame samenleving.
Geen fossiele brandstoffen
Eén van die ambtenaren is datascientist Kelly Nijhuis van Waterschap Vallei en Veluwe. Zij vindt dat het ABP meer naar de toekomst moet kijken. “Daar horen fossiele brandstoffen niet meer bij”, zegt ze. “Hoe zuur is het dat de fossiele industrie in veel gevallen het water enorm vervuilt. En hoe mooi zou het zijn als mijn ABP het verschil gaat maken door niet meer te investeren in fossiele brandstof gedreven bedrijven, maar gaat investeren in schone energieopwekking. Dat is winst voor iedereen.”
Op de foto: Arjan van den Hoogen, senior adviseur duurzaamheid bij Wetterskip Fryslân (rechts) schrijft het definitieve aantal handtekeningen (1540) op de petitie. Menno Snel kijkt toe.
De waterschappen kunnen met het opwekken van biogas en groen gas uit zuiveringsslib een flinke reductie van broeikasgassen realiseren. Dat blijkt uit onderzoek van Royal HaskoningDHV.
De waterschappen produceren steeds meer biogas en hebben in het Klimaatakkoord afgesproken om deze productie in de komende jaren verder op te voeren.
Duurzaamheidswinst
Uit het onderzoekt blijkt dat de duurzaamheidswinst -uitgedrukt in CO2 equivalenten- groot is en nog verder kan worden vergroot. Daarbij is een vergelijking gemaakt met de situatie dat er op een rioolwaterzuivering geen vergisting plaatsvindt. Verder zijn kansen onderzocht voor de verdere verduurzaming bij de opwek van biogas. Hierbij is onder andere bekeken in hoeverre er bij de productie van biogas methaan ontsnapt en welke maatregelen daartegen getroffen kunnen worden.
Kansen
Er liggen kansen om de reductie van broeikasgassen verder terug te dringen. Onder andere door het tegengaan van verlies van methaan in het slibvergistingsproces, de inzet van aquathermie en het afvangen van CO2. De Unie van Waterschappen stelt met de Vereniging van zuiveringsbeheerders een plan van aanpak op om die kansen zoveel mogelijk te benutten.
Bijdrage aan Klimaatakkoord
De waterschappen leveren een belangrijke bijdrage aan het Klimaatakkoord met de productie van duurzame energie. Onder andere met energie uit zon, wind en aquathermie op hun terreinen en in bedrijfsprocessen. Het leeuwendeel van de totale duurzame energieproductie wordt opgewekt op de rioolwaterzuiveringen in de vorm van biogas. Dat wordt doorgaans omgezet via Warmtekrachtkoppeling in elektriciteit voor het zuiveringsproces.
Grootste biogasproducent
Nog maar een klein deel wordt opgewaardeerd en in de vorm van groen gas geleverd aan de omgeving. Van de 315 rioolwaterzuiveringen in Nederland hebben op dit moment 70 een vergistingsinstallatie, waarmee 75 procent van het zuiveringsslib wordt vergist. Bij elkaar zijn de waterschappen één van de grootste biogasproducenten in Nederland met een productie van meer dan 130 miljoen kuub biogas per jaar. Dat is 25 tot 30 procent van de hele nationale productie.
Op 18 februari staat een schriftelijk overleg gepland over de Integrale Circulaire Economie Rapportage (ICER) van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). De waterschappen hebben Kamerleden laten weten wat ze vinden van dit rapport.
Want ook voor de waterschappen is de circulaire economie belangrijk. Met een circulaire economie willen ze klimaatverandering tegengaan en de biodiversiteit bevorderen. Daarvoor geven ze als decentrale overheden het goede voorbeeld aan burgers en bedrijven.
Duurzame slibeindverwerking
Het PBL schrijft in het rapport onder meer dat intensivering van beleid noodzakelijk is. De waterschappen herkennen dat. Ze merken dat circulaire toepassingen worden belemmerd door wet- en regelgeving. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeling naar een meer duurzame slibeindverwerking. Daarom vragen de waterschappen aan het demissionaire kabinet om snel iets te doen met de uitkomsten van de Taskforce Herijking Afvalstoffen. Er moet werk worden gemaakt van de daarin genoemde aanbevelingen.
Rolverdeling
Daarnaast vindt het PBL dat een duidelijke rolverdeling noodzakelijk is in de ontwikkeling naar een circulaire economie. De waterschappen zijn het daar helemaal mee eens. Ze leveren nu al een actieve bijdrage in de regi-onale samenwerking. Allereerst als leverancier van secundaire grondstoffen uit afvalwater (bijvoorbeeld energie, water, fosfaat en cellulose) en watersysteem (biomassa). Maar daarnaast ook als initiatiefnemer van circulaire initiatieven en innovaties en als belangrijke opdrachtgever in de Duurzaam Grond-, Weg- en Waterbouw(GWW)-sector.
In 2013 maakte de waterschapssector voor het eerst kennis met de Green Deal Duurzaam GWW. In 2017 ondertekenden 100 partijen, waaronder alle 21 waterschappen, de Green Deal Duurzaam GWW 2.0. Het doel van deze green deal was ambitieus: duurzaamheid als integraal onderdeel in alle bouwprojecten. De green deal liep af op 31 december 2020. Tijd voor een terugblik.
Deze green deal is een praktische green deal die voorziet in een duurzame aanpak met 4 instrumenten om duurzaamheid in alle fases van projecten te borgen. Het potentieel dat aan duurzaamheidswinst gewonnen kan worden binnen de sector van grond-, water- en wegenbouw (GWW) is groot, ook bij de waterschappen.
Duurzaamheid in projecten
De afgelopen 7 jaren hebben de waterschappen veel gedaan en is ook veel bereikt op duurzaamheid in de projecten van de waterschappen. In steeds meer projecten werken waterschappen en bedrijven samen aan duurzame oplossingen. Ook zijn er praktische hulpmiddelen beschikbaar gekomen om duurzaamheid concreet en meetbaar te maken. De meeste waterschappen zijn voorbij de pilotfase, voor hen is het toepassen van de Aanpak Duurzaam GWW inmiddels de normale gang van zaken. De conclusie is duidelijk: in de waterschapssector is veel bereikt. Toch zijn we er nog niet.
Wat is er de afgelopen 7 jaar gebeurd?
De eerste Green Deal Duurzaam GWW liep van 2013-2015 en werd ondertekend door 29 partijen, waaronder de Unie van Waterschappen namens alle waterschappen.
Tijdens deze eerste Green Deal startten 5 waterschappen een koplopersgroep.
De daaropvolgende Green Deal Duurzaam GWW 2.0 (2017-2021) is door meer dan 100 partijen ondertekend, waaronder alle 21 waterschappen.
Vanaf 2016 werden er bij 17 waterschappen 82 medewerkers getraind als facilitator van de Aanpak Duurzaam GWW.
3 waterschappen zijn inmiddels zelf gecertificeerd op de CO₂-Prestatieladder. Nog eens 5 waterschappen hebben aangegeven met de certificering te willen starten.
Steeds meer waterschappen passen de Aanpak Duurzaam GWW toe in hun projecten. In de Duurzaam GWW-etalage wordt van ieder waterschap een project uitgelicht en lees je over de individuele opbrengsten en ambities.
Kom naar het webinar
Op 11 februari van 15.00 – 17.00 blikken alle ondertekenaars van de Green Deal Duurzaam GWW 2.0 tijdens een webinar terug. Met diverse gasten, waaronder keynote speaker hoogleraar Jan Rotmans.
Waterschappen en de markt moeten elkaar beter zien te vinden om samen te werken aan een circulaire economie. Dat is de oproep van Sander Mager, bestuurslid van de Unie van Waterschappen, bij de start van de Week van de Circulaire Economie.
“Er zijn veel kansen voor de markt om samen te werken met de waterschappen binnen de circulaire economie”, zegt Sander Mager. “Alleen vindt de ontmoeting tussen waterschappen en markt niet vanzelf plaats. Partijen vinden elkaar niet automatisch, dus we hebben meer onverwachte ontmoetingen nodig. Wie denkt er bij leveranciers van bouwmaterialen aan de waterschappen? Toch hebben we baggerspecie, bermmaaisel, riet en andere biomassa uit het watersysteem in de aanbieding. En fosfaat, bioplastic, vetzuren, kaumera en cellulose uit rioolwater, hergebruik van zoet water niet te vergeten en nog veel meer.”
Circulaire ambities
De waterschappen merken als geen ander de gevolgen van de huidige lineaire economie. Daarom willen ze bijdragen aan een circulaire economie. Ze hebben de ambitie om 100% circulair te zijn in 2050. Met als eerste stap: 50% minder primaire grondstoffen gebruiken in 2030. Om daar te komen wordt er nu gewerkt aan het opstellen van een strategie Circulaire Waterschappen. Door de ontwikkeling van een gezamenlijke strategie wordt een koers bepaald met concrete kortetermijndoelen.
Ontmoeting
Sander Mager: “We werken aan circulaire waterschappen door vervuiling tegen te gaan, geen (schaarse) grondstoffen te gebruiken die negatieve effecten hebben op het milieu, en door klimaatverandering te helpen voorkomen. Bij al deze activiteiten werken we samen met het bedrijfsleven. We hebben het bedrijfsleven ook nodig als partner voor het verduurzamen en circulair maken van onze organisaties en bedrijfsprocessen.”
“We roepen de markt daarom ook op om dit samen met ons te verkennen”, gaat hij verder. “We hebben wel contact met partijen als MVO Nederland en Aquaminerals. Maar we willen als waterschappen nog meer op zoek naar regionale platforms en hoe die ontmoeting tussen waterschappen en de markt meer en beter tot stand kan komen.”
