Als de doelen van de Kaderrichtlijn Water niet worden gehaald, dreigt er dan een watercrisis die vergelijkbaar is met de stikstofcrisis? Daarover stelde Kamerlid Derk Jan Eppink (JA21) Kamervragen aan de demissionair minister van Infrastructuur en Waterstaat, Cora van Nieuwenhuizen.
De minister antwoordde dat Nederland risico’s loopt als we in 2027 niet voldoen aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Volgens haar is het onder bepaalde voorwaarden wel mogelijk om minder strenge doelen vast te stellen voor specifieke waterlichamen.
Nederland niet op slot
De minister verwacht niet dat een rechter Nederland vóór 2027 ‘op slot gaat zetten’. Of dit na 2027 gebeurt, hangt af van de volledigheid van het maatregelenpakket tot 2027. En het hangt ook af van de mate waarin Nederland in staat is om de motivatie voor het gebruik van de uitzonderingsgronden goed te onderbouwen.
Waterschappen
Ook de waterschappen moeten zich nog inspannen om hun deel van de KRW-doelen te halen. Het gaat daarbij in de eerste plaats om het uitvoeren van de maatregelen die de waterschappen hebben opgevoerd in de stroomgebiedbeheerplannen. Daarnaast spelen de waterschappen een rol bij het goed in kaart brengen van de effecten van landbouwemissies op de waterkwaliteit.
De Tweede Kamer heeft op 8 juli 2 moties van de ChristenUnie aangenomen. In deze moties wordt het belang van klimaatverandering in de woningbouwopgave beter geborgd.
Met deze moties geeft de Tweede Kamer richting aan de grote woningbouwopgave. De Unie van Waterschappen is blij met deze richting. Zij werkt graag met andere overheden aan de invulling van deze moties. De waterschappen vinden het belangrijk om hun kennis vroegtijdig in te brengen bij de keuze voor nieuwe woningbouwlocaties. Dat is in veel gevallen nog niet zo.
Klimaatadaptief en waterrobuust
In de ene motie wordt de regering gevraagd om een klimaatadaptieve en waterrobuuste inrichting als voorwaarde te stellen bij door haar (mee)gefinancierde woningbouwprojecten. In een tweede motie wordt de demissionair minister van Binnenlandse Zaken gevraagd om de bouwvoorschriften te controleren op de mate waarin deze waterrobuust en klimaatadaptatief zijn tegen het licht te houden .
Overstromingsrisico
De ChristenUnie vindt dat bij het doorlichten van bouwvoorschriften gelet moet worden op de mate waarin ze waterrobuust en klimaatadaptief zijn. Voor te bouwen woningen met een overstromingsrisico kunnen lessen getrokken worden uit woningen die buitendijks gebouwd zijn.
Tijdens het commissiedebat Woningbouwopgave op 24 juni in de Tweede Kamer heeft demissionair minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) toegezegd klimaatadaptatie te betrekken bij de woningbouwopgave.
De invulling hiervan is regionaal maatwerk en verschilt per stad. Daarnaast kijkt de minister vanuit de invalshoek van klimaatadaptief bouwen naar het Bouwbesluit en het programma Conceptuele bouw en industriële productie. De minister deed deze toezeggingen na vragen van Kamerleden Laura Bromet (Groenlinks) en Pieter Grinwis (ChristenUnie). Ze vraagt ook advies aan de Deltacommissaris over klimaatadaptief bouwen.
Ruimtelijke keuzes
Er zijn in Nederland 1 miljoen nieuwe woningen nodig. Deze grote woningbouwopgave leidt tot ingrijpende ruimtelijke keuzes voor de lange termijn. Daarom bekijken de waterschappen de woningbouwopgave vanuit toekomstbestendigheid in het licht van een veranderend klimaat. Ze vinden dat water- en bodemgesteldheid meegewogen moeten worden in de besluiten over waar en hoe te bouwen. De waterschappen hadden dit pleidooi in de inbreng voor dit debat naar voren gebracht.
Waterschappen betrekken bij besluitvorming
Ook Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen, bracht dit onderwerp onder de aandacht in de NRC van 23 juni. Hij pleit ervoor dat de waterschappen in een vroeg stadium in de besluitvorming worden betrokken. Zo kunnen investeringen waar we later spijt van hebben voorkomen worden.
De commissie Binnenlandse zaken van de Tweede Kamer praat op 24 juni over de woningbouwopgave. Waterschappen, gemeentes en provincies hebben hun zorgen in een gezamenlijke inbreng onder de aandacht van Kamerleden gebracht.
De waterschappen leggen bij de woningbouwopgave vooral de nadruk op de locaties van de te bouwen huizen. Huizen moeten op klimaatbestendige plekken gebouwd worden. Nederland is immers kwetsbaar voor overstromingen en weersextremen. Bouwen op verkeerde plekken leidt tot grote financiële schade.
Nieuwbouwwijken
Naast de locatiekeuze gaat het ook om de inrichting van de nieuwbouwwijken. Bij de inrichting moeten straten en gebouwen zo ontworpen en gebouwd worden dat water zoveel mogelijk buiten de deur wordt gehouden.
Op 3 maart ondertekenden VNG, IPO, de Unie van Waterschappen en het rijk de samenwerkingsafspraken bij de Nationale Omgevingsvisie (NOVI).
De NOVI is de langetermijnvisie van het rijk op de toekomstige inrichting en ontwikkeling van de leefomgeving in Nederland. Hiermee moeten grote opgaven, zoals de bouw van 1 miljoen nieuwe woningen, de strijd tegen klimaatverandering en de energietransitie, opgepakt worden. Met de ondertekening van de samenwerkingsafspraken onderschrijven de overheden de ambities en principes uit de NOVI en spreken ze af deze gezamenlijk, als 1 overheid, uit te voeren. Dat is nodig, omdat de opgaven om een gebiedsgerichte en bestuurlijk grensoverschrijdende aanpak vragen.
Hoe?
Hoe de overheden dat willen doen staat in de samenwerkingsafspraken. Er wordt uitgelegd wat ze verstaan onder regie en gelijkwaardig partnerschap. En er is de afspraak gemaakt dat alle overheden vroegtijdig betrokken worden bij de ontwikkeling van instrumenten en financiële arrangementen. Ook zullen de overheden elkaar rechtstreeks aanspreken op prestaties, het nakomen van afspraken en de spelregels uit de samenwerkingsafspraken.
Rogier van der Sande, voorzitter Unie van Waterschappen: “De opgaven in de ruimte zijn groot en we kunnen het ons niet veroorloven om hierin verkokerd op te treden. We hebben elkaar nodig en deze samenwerkingsafspraken bieden houvast voor deze noodzakelijke integrale benadering. Waarbij de waterschappen erop wijzen dat het huidige watersysteem aan zijn grenzen raakt. Schrijnende watertekorten of verpletterende hoosbuien liggen op de loer en vragen om preventief watervriendelijke en klimaatbestendige keuzes in de ruimte.”
31 maart NOVI-conferentie
Op 31 maart gaan de Unie, IPO, VNG en het rijk in gesprek over de samenwerkingsafspraken, tijdens de eerste NOVI-conferentie. Dan worden ook de NOVI-instrumenten toegelicht aan een breed publiek.
Op 24 februari heeft de Europese Commissie de nieuwe EU Klimaatadaptatiestrategie gepresenteerd als onderdeel van de Green Deal. De Unie van Waterschappen heeft bij de totstandkoming van deze strategie gewezen op de belangrijke rol van water bij klimaatadaptatie.
De Commissie pleit in de strategie voor snellere en slimmere klimaatadaptatie en meer samenwerking met landen en partners buiten de EU. In 2050 moet de EU een klimaatbestendige samenleving zijn die volledig is aangepast aan de onvermijdelijke gevolgen van klimaatverandering.
Droogte
De Klimaatadaptatiestrategie opent met een onderbouwing van de noodzaak voor adaptatie. Hier wordt ook het voorbeeld van droogte genoemd als een van de gevolgen van klimaatverandering waardoor adaptatie nodig is. De Commissie wijst er op dat economische sectoren zoals landbouw, industrie, logistiek en energie zich door de toenemende droogte moeten aanpassen. Voor de drinkwatervoorziening moet worden ingezet op het aanboren van alternatieve bronnen en op waterbesparing.
Adaptatiestrategie
Met de Adaptatiestrategie laat de Commissie zien welke initiatieven ze wil ondernemen om klimaatadaptatie te bevorderen. Bijvoorbeeld meer dataverzameling en -deling over effecten van klimaatverandering en mogelijke adaptatieoplossingen. Ook moet klimaatadaptatie een grotere rol krijgen in investeringsbeslissingen en verzekeringen. Verder hoopt de Commissie dat alle lidstaten de bovengenoemde onderwerpen doorvertalen in hun nationale adaptatiestrategieën. In Nederland wordt de Europese strategie de komende periode in ieder geval uitgewerkt in de Nationale Adaptatiestrategie (NAS).
Duurzamer waterbeheer
In de strategie is een grote rol weggelegd voor natuurlijke oplossingen en is er een speciaal hoofdstuk gericht op water. Daarin wordt gepleit voor duurzamer waterbeheer. Het grensoverschrijdende element van water vraagt om betere internationale afstemming. De Unie van Waterschappen heeft hier in Brussel ook bij de Commissie en het Europees Parlement aandacht voor gevraagd.
Minder watergebruik
Daarnaast pleit de Commissie voor vermindering van watergebruik en meer inzet op plannen voor droogtebeheer. Lidstaten moeten de transitie naar waterbesparende technologieën promoten door de prijs van water aan te passen aan de waarde van water. Ook de door de Unie benadrukte impact van het klimaat op waterkwaliteit komt in het hoofdstuk over water aan bod.
Internationale ondersteuning
Tot slot wil de Commissie ook meer aandacht voor klimaatadaptatie op het internationale toneel door andere landen te ondersteunen en stimuleren om adaptatiemaatregelen te nemen. Daarvoor krijgen deze landen ook financiële middelen en technische expertise aangeboden.
Demissionair minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Kajsa Ollongren, onderstreept het belang van het maken van klimaatbestendige keuzes bij (nieuw)bouwactiviteiten. Dat schrijft zij in een brief aan de Tweede Kamer
De Vaste Commissie voor Binnenlandse Zaken vroeg de minister eind december om deze brief. Aanleiding was de inbreng die de Unie van Waterschappen begin december aanleverde voor het Algemeen overleg Bouwen op 9 december. Daarin hield de Unie een pleidooi voor klimaatbestendig bouwen.
Watervriendelijke keuzes
Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen: “De leefomgeving staat onder grote druk. Onder meer door de grote woningbouwopgave. De waterschappen dringen erop aan om bij nieuwbouwprojecten een schrijnend watertekort of een verpletterende hoosbui niet af te wachten, maar preventief watervriendelijke en klimaatbestendige keuzes te maken.”
Klimaatadaptatie stimuleren
In haar brief van 22 februari schrijft de minister dat zij klimaatadaptatie in de gebouwde omgeving wil stimuleren en faciliteren. Daarom heeft zij een aantal acties in gang gezet. Zo vraagt zij alle gemeentes om een stresstest uit te voeren op de criteria wateroverlast, hitte, droogte en overstromingen om potentiële kwetsbaarheden in beeld te brengen. Ook heeft ze een handreiking decentrale regelgeving klimaatadaptief bouwen en inrichten laten opstellen. Daarnaast noemt de minister in haar brief nog 11 andere acties.
Water als sturend principe
Om schade door weersextremen te beperken is het nodig dat overheden water sturend laten zijn voor de ruimtelijke inrichting. Waterschappen roepen op om bij het invullen van de woningbouwopgave toekomstbestendige keuzes te maken in water-, land en bodemgebruik. Ze zijn dan ook blij met deze brief. Van het nieuwe kabinet vraagt de Unie van Waterschappen dit ordeningsprincipe nadrukkelijk te omarmen en daar structureel financieel aan bij te dragen.
Foto: Kajsa Ollongren, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
