Wie is de Beste lokale bestuurder van 2023? Sinds 16 januari kan er gestemd worden op één van de dertien genomineerden voor deze jaarlijkse titel. Watergraaf Erik de Ridder van waterschap De Dommel is één van de genomineerden.
Dit jaar is het de vijftiende keer dat de verkiezing wordt gehouden, georganiseerd door Binnenlands Bestuur. De verkiezing van 2023 staat in het teken van het jaarthema “Betrokken bewoner, betrokken bestuurder”.
Dertien genomineerden
Uit de eerste ronde zijn dertien genomineerden naar voren gekomen: vanuit elke provincie de beste bestuurder (12) en de beste waterschapsbestuurder (1). Dat is Erik de Ridder van waterschap De Dommel geworden: “Hij is bij uitstek een bestuurder die ondanks zijn drukke agenda altijd op zoek is naar het individuele contact, vanuit de overtuiging dat dit de basis is van een goede samenwerking.”
Stemmen op Beste Bestuurder
Er kan sinds 16 januari gestemd worden op genomineerden voor alle categorieën. De stemming sluit op maandag 29 januari. De bekendmaking is op woensdag 7 februari, tijdens het Beste Bestuurder-evenement in Kerkrade.
De interesse in de provinciale en waterschapspolitiek is de laatste jaren toegenomen, maar blijft erg beperkt. Dat blijkt uit een gezamenlijk kiezersonderzoek van de Universiteit Utrecht, de Universiteit Twente en de Universiteit Leiden. Aanleiding voor het onderzoek waren de verkiezingen voor de Provinciale Staten en de waterschappen van afgelopen maart.
Waterschap minder bekend dan provincie
De onderzoekers onder leiding van Hans Vollaard, hoofddocent politicologie aan de Universiteit Utrecht, concludeerden dat minder dan de helft van de inwoners interesse heeft in de provinciale en waterschapspolitiek. Onder inwoners blijkt het waterschap nog minder bekend dan de provincie.
Interesse toegenomen
De onderzoekers zien wel een toegenomen interesse in de provinciale en waterschapspolitiek in de afgelopen drie jaar. Over het algemeen zijn ouderen, mensen met een hbo- of wo-achtergrond en inwoners van minder stedelijke gebieden bekender met het reilen en zeilen van de provinciale en/of waterschapspolitiek.
Grote bereidheid voor Provinciale Staten en algemeen bestuur
Daarnaast zijn veel meer inwoners dan dat er zetels zijn bereid zich kandidaat te stellen voor de Provinciale Staten en het algemeen bestuur van het waterschap. De bereidheid om zich te kandideren is bovengemiddeld onder mannen, theoretisch opgeleiden, mensen met een hoger inkomen en jongeren.
Opkomstcijfer onder de loep
De onderzoekers analyseerden ook het opkomstcijfer van de verkiezingen van 15 maart 2023. Voor de waterschapsverkiezingen was dat 53,7 procent. De opkomst is vooral toegenomen in de niet-stedelijke gebieden in het oosten van het land. In het westen daalde die opkomst juist in enkele stedelijke gebieden. De algehele opkomst is in 2023 slechts een paar procentpunten hoger dan voorheen, omdat er veel meer kiesgerechtigden wonen in het meer verstedelijkte westen. Het onderzoek laat zien dat de BBB meer dan andere partijen kiezers wist te mobiliseren die in het verleden niet gingen stemmen.
Onbekendheid blijft groot
Over het algemeen concluderen de wetenschappers: “Ondanks de toegenomen media-aandacht en de hogere opkomst, zijn de provinciale en waterschapsdemocratie maar weinig (meer) tot leven gekomen bij de verkiezingen van 2023. De interesse in provinciale en waterschapspolitiek is weliswaar wat gegroeid, maar de provincie en het waterschap blijven toch vooral onbekend onder inwoners, terwijl de nationale politiek dominant blijft in het stemgedrag.”
Maandag 6 november was het Verkiezingsdebat Water in perscentrum Nieuwspoort in Den Haag. Onder leiding van moderator Maarten Bouwhuis gingen 8 (kandidaat-)Kamerleden met elkaar in gesprek over 3 stellingen rond het thema waterkwaliteit. De Unie van Waterschappen en Vewin organiseerden het debat voor 145 aanwezigen.
In hun openingswoord pleitten voorzitters Rogier van der Sande (Unie van Waterschappen) en Peter van der Velden (Vewin) voor verstandige keuzes rond waterkwaliteit. Ze vragen om actiegericht beleid van de aankomende politici. Aanwezig bij het Verkiezingsdebat Water waren Erik Haverkort (VVD), Tjeerd de Groot (D66), Pieter Grinwis (ChristenUnie), Geert Gabriëls (GroenLinks-PvdA), Eva van Esch (Partij voor de Dieren), Henk van der Wind (SGP), Jan Swaag (BBB) en Johan Goos (CDA). Ook Mario Jacobs, dijkgraaf van waterschap Aa en Maas, en Paulien Pistor, algemeen directeur van drinkwaterbedrijf PWN, namen deel aan het gesprek.
Stelling 1: PFAS-verbod per 2025
Meerdere partijen, waaronder GroenLinks-PvdA, ChristenUnie en Partij voor de Dieren, willen strengere handhaving en de vergunningen voor PFAS-lozing aan banden leggen. Over de rol van het bedrijfsleven verschillen de partijen van mening: de VVD wil samen optrekken, de Partij voor de Dieren juist een landelijke regie.
Stelling 2: Rijk moet bijdragen aan medicijnfilter voor waterzuivering
De vervuiler betaalt: dat is de gedeelde reactie van de Partij voor de Dieren en de ChristenUnie. Zij vinden dan ook dat juist de farmaceutische industrie moet bijdragen. De VVD wil voorkomen dat de medicijnen hierdoor duurder worden. Ook de BBB wil voorkomen dat de rekening bij de burger terechtkomt.
Stelling 3: verplichtende maatregels voor vervuilers
Over dit punt zijn de meningen het meest verdeeld. Zo is D66 voor een kringlooplandbouw: minder regels voor de boeren. Ook de ChristenUnie wil voorkomen dat we doorschieten in extra regels. GroenLinks-PvdA denkt juist dat we niet aan dwang ontkomen om de doelen van de Kaderrichtlijn Water te halen. De SGP wil meer stimulerende maatregelen en blijvend grasland als natuurlijk waterfilter.
Wat vinden de waterschappen?
De waterschappen investeren jaarlijks € 640 miljoen in steeds betere rioolwaterzuivering. Tegelijkertijd komen er nog steeds te veel schadelijke stoffen in het Nederlandse oppervlaktewater terecht. Pas wanneer die stoffen minder of helemaal niet meer in het water komen, kan de waterkwaliteit in Nederland echt verbeteren.
Bronaanpak: milieubewust stoffenbeleid
“We investeren volop in zuivering, maar wanneer er schadelijke stoffen in het water terecht blijven komen, zijn die investeringen nooit voldoende,” concludeert Rogier van der Sande. “De waterschappen pleiten daarom voor een bronaanpak: wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit. De waterschappen willen een milieubewust stoffenbeleid verankerd zien in wetgeving. Met als uiterste middel wettelijke verboden op schadelijke stoffen en nutriënten.”
Door de val van kabinet Rutte IV zijn er vervroegde verkiezingen voor de Tweede Kamer. De voorbereidingen zijn gestart om invloed uit te oefenen op de partijprogramma’s. Daarnaast bereidt de Unie van Waterschappen een lobby voor om voor de waterschappen belangrijke thema’s door te kunnen laten gaan, ook met een demissionair kabinet.
De datum van de Tweede Kamerverkiezingen is 22 november. Dit is vastgesteld door de Kiesraad.
Controversiële onderwerpen
De Unie van Waterschappen bekijkt momenteel alle wetsvoorstellen en beleidsdocumenten die nu in de Eerste en Tweede Kamer liggen. Ook de voorstellen en documenten die binnenkort worden ingediend worden bekeken. De Unie weegt daarbij af welke van de onderwerpen wat de waterschappen betreft moeten doorgaan en niet controversieel worden verklaard.
Controversieel: andere uitkomst
Wetsvoorstellen en onderwerpen die controversieel worden verklaard zijn onderwerpen waarvan je kunt verwachten dat een behandeling met een ander kabinet tot een andere uitkomst leidt. Denk hierbij aan thema’s als de stikstofplannen, de woningmarkt en migratie.
De Unie van Waterschappen begon al eerder met het ophalen van input voor de verkiezingsprogramma’s voor de volgende Tweede Kamerverkiezingen. Door de val van het kabinet komt dit proces nu in een stroomversnelling. De politieke partijen starten immers deze zomer al met het schrijven van programma’s. De Unie richt het proces om invloed te kunnen uitoefenen op de inhoud van die programma’s nu anders in.
Samenwerking met andere koepels
De lobby wordt onder meer samen met de andere koepelorganisaties van decentrale overheden vormgegeven. De Unie van Waterschappen werkt samen met IPO en VNG aan een pamflet met gezamenlijke aandachtspunten. Daarnaast organiseren ze in aanloop van de verkiezingen een verkiezingsdebat over die aandachtspunten. Ook trekt de Unie van Waterschappen in de lobby samen op met de koepel van de drinkwaterbedrijven: Vewin. Samen organiseren ze een Waterdebat. Deze vindt plaats op maandag 6 november.
De definitieve uitslag voor de waterschapsverkiezingen is bekend. De opkomst voor de waterschapsverkiezingen is 53,1 procent. BoerBurgerBeweging (BBB) en WaterNatuurlijk komen uit de bus als de grote winnaars. Het politieke landschap bij de waterschappen verandert sterk ten opzichte van 2019. Op 29 maart worden de nieuwe waterschapsbestuurders geïnstalleerd.
Opkomstcijfers bekend
Nu alle stemmen geteld zijn, is ook de definitieve opkomst bekend: 53,1 procent. In 2019 was de opkomst 51,3 procent. In waterschap Drents Overijsselse Delta was de opkomst het hoogst met 65 procent en in het hoogheemraadschap van Delfland het laagst met 44,8 procent. Voor de Provinciale Staten is de opkomst 58,3 procent tegenover 56,2 procent in 2019. De opkomst is in zijn geheel dus hoger uitgevallen dan in 2019.
De winnaars
Tijdens de waterschapsverkiezingen waren er 518 zetels te verdelen in de waterschapsbesturen van de 21 waterschappen. De BBB komt als nieuwkomer met 118 zetels de besturen binnen. Zij hebben daarmee 23 procent van alle gekozen zetels gewonnen. WaterNatuurlijk komt na deze verkiezingsuitslag op 91 zetels. In 2019 wonnen zij nog 85 zetels. Hiermee zijn deze 2 partijen de grote winnaars van deze verkiezingen. In 13 waterschappen is BBB aanzet om het bestuur te formeren, in 5 waterschappen neemt WaterNatuurlijk het voortouw.
Politieke verschuivingen
Ook de Partij van de Dieren kent een goede verkiezingsuitslag en is gegroeid van 17 naar 37 zetels in de waterschapsbesturen. De partij deed deze verkiezingen mee in meer waterschappen. Hun aandeel in de waterschapsbesturen is daarmee gegroeid van 4 naar 7 procent. Het CDA, de VVD en 50PLUS zijn de grote verliezers deze waterschapsverkiezingen. Het CDA gaat van 60 naar 35 zetels en de VVD van 70 naar 55 zetels. 50PLUS levert ook veel zetels in en gaat van 32 naar 10 zetels. Ook de lokale partijen leveren in ten opzichte van 2019. Toen hadden ze een aandeel van 17 procent in de besturen, dat is nu gezakt naar 11 procent. Belang van Nederland (BvNL) en JA21 deden voor het eerst mee aan de waterschapsverkiezingen. BvNL krijgt 1 zetel in 6 waterschappen. JA21 deed in 5 waterschappen mee en wint in die waterschappen ook 1 zetel.
Formatie waterschapsbesturen
Op 29 maart worden alle verkozen waterschapsbestuurders geïnstalleerd. Bij de vorige verkiezingen in 2019 waren in juni in alle waterschappen de bestuurssamenstellingen bekend.
Op 15 maart zijn de waterschapsverkiezingen, tegelijk met de Provinciale Statenverkiezingen. Alle lijsttrekkers en kandidaten voor de verkiezingen van de nieuwe besturen van de 21 waterschappen zijn inmiddels bekend. De verkiezingscampagnes kunnen van start. Ook de stemhulp van de waterschappen is gelanceerd.
In totaal doen er 4.667 kandidaten mee voor 255 partijen. In 2019 waren dat nog 3.575 kandidaten voor 196 partijen. 1337 kandidaten zijn vrouw: dat is 29 procent van het totaal. In 2019 was nog 25 procent van de kandidaten vrouw.
2 partijen in alle waterschappen
VVD en BBB zijn de enige partijen die meedoen bij alle 21 waterschappen. 50Plus, CDA, AWP voor water, klimaat en natuur en Water Natuurlijk doen bij 20 waterschappen mee. BVNL doet mee bij 18 waterschappen, PvdA bij 17 en Partij voor de Dieren bij 16 waterschappen.
Meeste partijen in Limburg
Bij Waterschap Limburg doen de meeste partijen mee, 18 in totaal. In 2019 waren dat nog 14 partijen. Op de tweede plaats staat het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Daar doen 16 partijen meer; 7 meer dan in 2019.
Vrouwelijke lijsttrekkers
Waterschap Drents Overijsselse Delta heeft de meeste vrouwelijke lijsttrekkers, 5 van de 11 lijsttrekkers is vrouw.
Stemhulp
Er valt wat te kiezen bij de waterschapsverkiezingen. Voor hulp bij het maken van een keuze hebben de waterschappen de stemhulp gelanceerd. Op mijnstem.nl kan iedereen de stemhulp van zijn of haar eigen waterschap invullen en zo een goede keuze maken.
Campagne
In aanloop naar de verkiezingen hebben de waterschappen een gezamenlijke campagne voorbereid. Vanaf 13 februari zullen deze uitingen te zien zijn.
