Eerste Kamer reageert op wetsvoorstel geborgde zetels

22 juni 2022

21 juni was de schriftelijke behandeling van het initiatiefwetsvoorstel van Tweede Kamerleden Laura Bromet (GroenLinks) en Tjeerd de Groot (D66) in de Eerste Kamer. Dit wetsvoorstel gaat over het schrappen van de geborgde zetels voor bedrijven in waterschapsbesturen.



De Commissie Infrastructuur, Waterstaat en Omgeving heeft schriftelijke inbreng geleverd op het initiatiefwetsvoorstel van Bromet en De Groot. VVD, CDA, ChristenUnie, PvdD, 50PLUS, SGP en de OSF (Onafhankelijke Senaatsfractie) geven met die inbreng hun visie op het voorstel.

Deskundigenbijeenkomst

Het CDA stelde voor om naast de inbreng ook een deskundigenbijeenkomst te houden na de zomer. Hierbij zouden experts uit verschillende hoeken worden uitgenodigd voor hun visie op het wetsvoorstel. Eerste Kamerleden kunnen dan aan deze experts vragen stellen. GroenLinks wil een dergelijke bijeenkomst nu al in gang zetten, zodat er niet teveel tijd verloren gaat. De commissie komt hier kort voor het zomerreces op terug.

Wijzigingen in wetsvoorstel

Ook bracht het CDA naar voren, dat het wetsvoorstel misschien opnieuw voor advies moet worden voorgelegd aan de Raad van State, omdat het flink gewijzigd is. Hier werd tijdens de vergadering verder niet op in gegaan.

Het voorstel van Bromet en De Groot was eerst om alle geborgde zetels in het waterschapsbestuur te schrappen. De ChristenUnie diende een amendement in waarbij de geborgde zetels beperkt worden tot 2 voor ongebouwd en 2 voor natuur. Bedrijven krijgen geen geborgde zetels meer. Ook krijgen geborgden niet meer standaard een plek in het dagelijks bestuur van een waterschap. Het initiatiefwetsvoorstel is in de Tweede Kamer aangenomen inclusief dit amendement van de ChristenUnie.

Tijdige afronding wenselijk

De Unie van Waterschappen had eerder aan de Eerste Kamer laten weten een halfjaar voor de waterschapsverkiezingen duidelijkheid te willen hebben over het wetsvoorstel. De waterschapsverkiezingen vinden in maart 2023 plaats.

Eerste Kamer start behandeling initiatiefwetsvoorstel geborgde zetels

16 juni 2022

De Eerste Kamer start op 21 juni de schriftelijke behandeling van het initiatiefwetsvoorstel van Tweede Kamerleden Laura Bromet (GroenLinks) en Tjeerd de Groot (D66) over het schrappen van geborgde zetels voor bedrijven in waterschapsbesturen.



De Commissie Infrastructuur, Waterstaat en Omgeving heeft op die dag het zogenaamde voorbereidend onderzoek over het wetsvoorstel. De Unie van Waterschappen heeft een inbreng naar de Eerste Kamer gestuurd.

Achtergrond en ontwikkelingen

In deze inbreng worden net als bij de behandeling in de Tweede Kamer de achtergrond, de ontwikkelingen en de verschillende gezichtspunten over de geborgde zetels in de waterschapsbesturen naar voren gebracht. Daarnaast dringen de waterschappen aan op een tijdige afronding met het oog op de waterschapsverkiezingen in maart 2023. ‘Tijdig’ betekent voor of net na het zomerreces.

Lees de inbreng

Geborgde zetels – het proces uitgelegd

Nieuwe bestuursleden Unie van Waterschappen

17 december 2021

De Unie van Waterschappen verwelkomt 3 nieuwe bestuursleden. Luzette Kroon, Jeroen Haan en Vincent Lokin gaan deel uitmaken van het dagelijks bestuur van de vereniging van de Nederlandse waterschappen. Rogier van der Sande is herkozen als voorzitter.

boerderij met weiland en sloot in vogelvluchtperspectief

De vacatures komen vrij omdat de bestuursleden Hein Pieper, Hetty Klavers en Toine Poppelaars hun maximale zittingsduur hebben bereikt of binnenkort bereiken. De waterschappen zijn in de ledenvergadering van 17 december akkoord gegaan met de kandidaten die de selectiecommissie heeft voorgedragen. Ook hebben de leden de termijn van Rogier van der Sande als voorzitter met 3 jaar verlengd.

Uitdaging in het waterbeheer

Rogier van der Sande: “Ik vind het een eer om mijn rol als voorzitter nog een termijn te mogen vervullen. Juist nu de waterschappen voor de grote uitdaging staan om het waterbeheer op peil te houden, terwijl de gevolgen van klimaatverandering steeds sterker merkbaar worden in ons dagelijks werk. Ik ben erg blij met de nieuwe bestuursleden. Stuk voor stuk brengen zij veel kennis en ervaring mee. Ik heb er alle vertrouwen in dat we samen met veel frisse energie en toewijding een bijdrage kunnen leveren aan het behartigen van de belangen van de waterschappen.”

Innovatie en internationaal

Luzette Kroon, dijkgraaf van Wetterskip Fryslân, wordt bestuurslid innovatie en internationaal per 17 december. Zij is in het verleden burgemeester en wethouder geweest en algemeen bestuurslid bij waterschappen. Bij de VNG was zij bestuurslid en vicevoorzitter van de commissie Europa en Internationaal. Onder de portefeuille innovatie en internationaal vallen onder meer Dutch Water Authorities, het programma Blue Deal, Bureau Brussel en de overkoepelende innovatiethema’s.

Waterveiligheid

Als bestuurslid waterveiligheid wordt Jeroen Haan benoemd per 1 januari 2022. Hij heeft vanuit diverse functies brede -bestuurlijke- ervaring opgedaan, als hoogheemraad en als (vice)voorzitter/lid van onder meer het Bestuurlijk Platform Zoetwater, het Deltaprogramma zoetwater en de stuurgroep Deltaprogramma. Hij is sinds 2019 dijkgraaf van hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Binnen zijn nieuwe portefeuille gaat hij zich onder meer bezig houden met waterveiligheid, wegenbeheer, het Deltaprogramma en de samenwerking met Rijkswaterstaat.

Financiën en digitalisering

Per 1 april 2022 wordt Vincent Lokin bestuurslid financiën en digitalisering en tevens penningmeester. Hij is dagelijks bestuurder bij waterschap De Dommel en heeft eerder jarenlang bij een bankinstelling gewerkt. Naast financiële inzichten heeft hij veel ervaring opgedaan met governance-vraagstukken en samenwerking in verenigingsverband. De portefeuille bestaat naast financiën en digitalisering onder meer uit bedrijfsvergelijkingen, arbeidsvoorwaarden, de Omgevingswet, juridische zaken en personeelszaken.

Veel vragen Tweede Kamer over wetsvoorstel geborgde zetels

24 november 2021

De leden van de Commissie Infrastructuur en Waterstaat van de Tweede Kamer hebben veel vragen gesteld over het initiatiefwetsvoorstel van Laura Bromet en Tjeerd de Groot over de geborgde zetels.

Tafel en stoelen in een vergaderzaal

De VVD stelt in het verslag dat de geborgde zetels ook de belangen van de bevolking representeren, in dit geval zijn dat vertegenwoordigers vanuit het bedrijfsleven, de natuurorganisaties en de landbouwsector.

D66 en GroenLinks vragen aandacht voor een tijdige afronding van de wet met het oog op de waterschapsverkiezingen van 2023. Er moet duidelijkheid en stabiliteit geboden worden, zo stellen de partijen.

Het CDA vroeg naar de afweging van belangen: in hoeverre worden deze eerlijker als de agrarische sector en het bedrijfsleven niet meer in de waterschapsbesturen vertegenwoordigd mogen zijn?

Democratische controle belangrijk

Dat de waterschappen een belangrijke uitvoerende taak hebben en eerder meer dan minder uitdagingen hebben, erkent de SP. Gezien de miljarden euro’s die de waterschappen uitgeven, is het belangrijk dat democratisch gecontroleerd wordt hoe dat wordt gedaan, zo stelt de partij. Ze willen van de initiatiefnemers weten waarom er niet gekozen is om voor te stellen de waterschapsbesturen af te schaffen? Kunnen de waterschappen niet beter bestuurd worden door provincies?

Vaste plek belangengroepen wel en niet wenselijk

Belangengroepen horen niet thuis in een orgaan dat maatschappelijke keuzes maakt die iedereen aangaan en ook steeds belangrijker worden in het licht van maatschappelijke uitdagingen als klimaatverandering. Dat stelt de PvdA in het verslag.

De Partij voor de Dieren acht het niet wenselijk dat sectorale of commerciële belangen, zonder tussenkomst van de kiezer, een vaste plek in een democratisch besluitorgaan hebben.

De SGP wijst op de problemen van klimaatverandering, klimaatadaptatie en biodiversiteit. Deze raken juist ook de agrarische bedrijven en andere terreinbeheerders en daarom is er onverminderd sprake van sectorspecifieke belangen.

BBB is voor behoud van de geborgde zetels omdat juist de agrarische ondernemers niet meer automatisch vertegenwoordigd is in de samenleving.

Voorbeelden problematiek geborgde zetels

De ChristenUnie vraagt de initiatiefnemers naar concrete voorbeelden waarin het hebben van geborgde zetels heeft gezorgd voor wanbestuur en/of andere problematiek? En is afschaffing van de geborgde zetels hiervoor een oplossing?

Vervolg

Niet alle Kamerfracties stelden vragen en daarom is nog onduidelijk of het wetsvoorstel een meerderheid in de Tweede Kamer gaat halen.

In de zogenaamde ‘inbreng verslag’ stellen Kamerleden schriftelijke vragen die vervolgens door de initiatiefnemers schriftelijk beantwoord moeten worden. Deze fase volgt op het rondetafelgesprek van 18 november over de geborgde zetels, waar Kamerleden vragen konden stellen aan diverse betrokkenen zoals AB- en DB-leden uit de waterschapsbesturen.

Het complete verslag is hier te lezen.

Eerste Kamer stemt in met nieuwe manier van vaststelling verkiezingsuitslagen

14 juni 2022

Op 14 juni heeft de Eerste Kamer de Wet nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen aangenomen. Dit wetsvoorstel wijzigt de Kieswet en introduceert een nieuwe manier voor het vaststellen van verkiezingsuitslagen. De Tweede Kamer stemde op 22 maart al voor de wet.



De nieuwe procedure maakt de vaststelling van verkiezingsuitslagen transparanter en beter controleerbaar. Ook zijn fouten in het telproces sneller gevonden en hersteld.

Waterschapsverkiezingen

De wet heeft een paar belangrijke gevolgen voor de waterschapsverkiezingen in maart volgend jaar.

Centraal tellen

Met dit wetsvoorstel wordt voor de gemeentes juridisch geregeld dat ze centraal mogen tellen. Dat houdt in dat alle uitgebrachte stemmen naar 1 plek worden gebracht waar de stemmen worden geteld. Tot nu toe werden de stemmen op het stembureau geteld.

Verlenging termijn

De termijn tussen de dag van stemming en het aftreden van zittende leden van het gekozen orgaan wordt verlengd: van 8 naar 14 dagen. Voor de waterschappen betekent dit dat het ‘oude’ algemeen bestuur een week langer in functie blijft.

Terugkoppeling commissie bestuurszaken, communicatie en financiën

22 november 2021

Op 12 november kwam de Uniecommissie Bestuurszaken, Communicatie en Financiën (CBCF) van de Unie van Waterschappen digitaal bij elkaar. Een korte samenvatting van de hoofdpunten.

Bootje gevouwen van een 100 euro biljet

Vergoeding kosten Wet open overheid

De CBCF heeft positief geadviseerd op het voorstel Vergoeding kosten Wet open overheid (Woo). De Wet open overheid vervangt de huidige Wet openbaarheid van bestuur en treedt naar verwachting volgend jaar 1 mei in werking. De waterschappen krijgen na overleg van de Unie met het Rijk compensatie voor zowel de incidentele implementatiekosten als de extra structurele kosten die het gevolg zijn van de Woo. De toezegging bedraagt over de jaren 2022-2027 € 23,5 miljoen. Bij instemming door de Ledenvergadering met het voorstel zouden de eerste middelen in 2022 kunnen worden uitbetaald.

Het is de bedoeling dat de waterschappen bij deze implementatie worden ondersteund vanuit het Waterschapshuis (hWh). Hiervoor is van de totale toezegging € 375.000 gereserveerd. De CBCF zal bij goedkeuring door de Ledenvergadering hWh opdracht geven het plan te gaan ontwikkelen en uitvoeren. hWh zal hier vervolgens mee aan de slag gaan.

Besproken in de commissie

In de commissie is verder gesproken over:

  • de lastenontwikkeling van de waterschappen in 2022, waarover een persbericht is uitgegaan;
  • de compensatie van het Rijk voor gederfde belastingopbrengsten over het jaar 2021;
  • de kostenvergoeding van het Rijk i.v.m. de kindertoeslagaffaire;
  • de schuldpositie van de waterschappen n.a.v. radio-uitzendingen van het programma Argos en artikelen in de Groene Amsterdammer.

Sessie Omgevingswet

Na afloop van de vergadering in de commissie in een aparte sessie bijgepraat over de stand van zaken voor de waterschappen m.b.t. de Omgevingswet i.r.t. andere overheden. Het beeld is dat de waterschappen goed op koers liggen richting de implementatie op 1 juli 2022.

> Volledige agenda en stukken van deze vergadering

Extra bijeenkomst Commissie Waterkeringen over stabiliteit HWBP

13 december 2021

De Uniecommissie Waterkeringen (CWK) is op 3 december een keer extra bij elkaar gekomen. Er is gesproken over 2 adviezen over de stabiliteit van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP).



De bestuurlijke werkgroep Stabiliteit en de Adviesraad werkten dit jaar aan deze adviezen om de aanhoudende instabiliteit en onvoorspelbaarheid in de uitvoering van het HWBP aan te pakken.

Adviezen

Het advies van de bestuurlijke werkgroep Stabiliteit gaat in op onder meer flexibeler programmeren, bestuurlijk meer sturen op tijd en geld, risico’s meer zelf dragen bij vertragingen, vergroten voorspelbaarheid van de solidariteitsbijdragen, en meer investeren aan de voorkant van een project.
Het advies van de Adviesraad gaat in op onder andere doorgroeien naar een gezamenlijke gedragen programmasturing, een meer gemeenschappelijke toon in communicatie en meer kennisuitwisseling.

Goede kwaliteit

De CWK is blij met de kwaliteit van de adviezen. De problematiek en de gegeven adviezen zijn duidelijk doorleefd. De commissie heeft beide adviezen omarmd, ondanks enkele kanttekeningen.

Eén ontwikkelagenda

De commissie adviseert om één ontwikkelagenda te maken voor beide adviezen. Daarin moet een deel gericht zijn op de korte termijn (optimalisatie) en een deel op de lange termijn (transformatie). De ontwikkelagenda bevat dan ook een verdiepingsslag en concretisering, waaronder het in beeld brengen van de impact. In de ontwikkelagenda staat ook het vervolgproces: wie doet wat? De vorm volgt daarbij de inhoud van de agenda.

Bestuurlijk en ambtelijk

Het is noodzakelijk om onderscheid te maken tussen de bestuurlijke tafel en de ambtelijke tafel, en tussen wat de waterschappen zelf moeten doen en wat de alliantie samen moeten doen. De CWK roept op om bij de uitwerking zoveel mogelijk gebruik te maken van de reguliere overlegvormen.

Rondetafel geborgde zetels geeft inzicht in standpunten wetsvoorstel

18 november 2021

Op 18 november was er in de Tweede Kamer een rondetafelgesprek over de Wet democratisering waterschappen, een initiatiefwetsvoorstel van Laura Bromet (GroenLinks) en Tjeerd de Groot (D66). Het gesprek gaf inzicht in de verschillende standpunten van direct betrokkenen.

Bestuurszaken

In 2 blokken van elk 1 uur konden de genodigde sprekers hun visie op het wetsvoorstel geven en Kamerleden konden vragen stellen aan de sprekers.

Adviescommissie geborgde zetels

Het eerste blok stond in het teken van de huidige bestuurlijke organisatie van het waterschapsbestuur.  Jan Boelhouwer, voorzitter van de Adviescommissie geborgde zetels bij waterschapsbesturen ging in op het advies van de commissie die pleit voor het afschaffen van geborgde zetels. Als daar geen Kamermeerderheid voor is, dan adviseert hij de rol van de provincies te wijzigen bij het vaststellen van het zetelaantal van het aantal AB-leden. Daarnaast benadrukte hij dat we vertrouwen moeten hebben in de gekozen waterschapsbestuurders. Zo is er nog nooit aanleiding geweest bij de provincies om in te grijpen in democratisch tot stand gekomen besluiten.

Centre for Water, Oceans and Sustainability Law

Marleen van Rijswick van de Universiteit Utrecht (Centre for Water, Oceans and Sustainability Law) vindt dat geborgde zetels niet ondemocratisch zijn, wat een veelgehoord argument tegen deze zetels is. Van Rijswick vindt dat verbeteringen in de democratische legitimatie wel mogelijk zijn, maar dat daarvoor het afschaffen van de geborgde zetels niet per se noodzakelijk is. Ook vindt ze dat er eerst een discussie gevoerd moet worden over de waterschapstaken voordat er gepraat wordt over de democratische legitimatie.

Unie van Waterschappen

Als laatste spreker van dit blok legde Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen, uit dat er niet één waterschapsstandpunt is over de geborgde zetels. Dat heeft te maken met de samenstelling van de achterban. Hij benadrukte het belang van tijdige duidelijkheid over de uitkomst van het wetsvoorstel met het oog op de organisatie van de waterschapsverkiezingen in maart 2023.

Chris Stoffer (SGP) wilde van de Unie van Waterschappen weten of er ook tussengeluiden zijn in de achterban. Eva van Esch (PvdD) vroeg zich af of het werk van de waterschappen verbreed is.

LTO

In het tweede blok kwamen waterschapsbestuurders uit de verschillende geledingen aan het woord. Zo bracht Siem-Jan Schenk van LTO naar voren dat geborgde zetels ervoor zorgen dat diverse belangen aan tafel zitten, zowel vanuit de landbouw, de natuur en de bedrijven. Als gebruiker van grond hebben boeren en natuur grote belangen bij goed waterbeheer. Via een stelsel van lijsten van politieke partijen is dat niet gegarandeerd, zo stelt Schenk.

Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren

Vera Dalm van de Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren (VBNE) lichtte in haar bijdrage toe dat er niet één standpunt is over de geborgde zetels binnen de vereniging. Zo wil Natuurmonumenten af van de geborgde zetels terwijl de Federatie Particulier Grondbezit de zetels wil behouden. Wel is de VBNE eenduidig over de aantallen geborgde zetels voor natuur. Deze staan niet in verhouding tot de omvang van de natuur in Nederland.

Nederlandse Vereniging van Waterschapsbestuurders

Breun Breunissen van de Nederlandse Vereniging van Waterschapsbestuurders namens bedrijven (NVWB) pleitte voor het behoud van de geborgde zetels in de waterschappen. Het voorstel ondergraaft volgens hem het functionele karakter van het waterschap en doet geen recht aan de grote belangen en de meerwaarde, zowel inhoudelijk als financieel, van het bedrijfsleven bij het waterschap.

Water Natuurlijk

Tenslotte bracht Tieneke Clevering van Water Natuurlijk naar voren dat geborgde zetels overbodig zijn. Zij stelde dat gekozen vertegenwoordigers voldoende in staat zijn om aandacht te hebben voor specifieke deelbelangen, zonder dat zij het bredere algemeen belang uit het oog verliezen. Ook is de huidige structuur volgens haar moeilijk uit te leggen aan kiezers. Geborgde zetels vormen voor de meeste kiezers een onbegrijpelijk fenomeen.

Kamerleden gebruiken de bijdragen van de rondetafel bij de verdere behandeling van het wetsvoorstel. Op 23 november kunnen Kamerleden schriftelijke inbreng leveren op het wetsvoorstel.

Tweede Kamer akkoord met wetsvoorstel versterking decentrale rekenkamers

1 juni 2022

Op 31 mei is de Tweede Kamer akkoord gegaan met het wetsvoorstel versterking decentrale rekenkamers. Tijdens een debat met minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties op 25 mei spraken vrijwel alle fracties hun steun al uit voor het wetsvoorstel. Met het wetsvoorstel worden waterschappen en gemeenten verplicht tot het instellen van onafhankelijke, volledig extern samengestelde rekenkamers.



Geen steun voor ruimte algemeen bestuur bij inrichting rekenkamer

De waterschappen waren voorstander van een model waarin het algemeen bestuur de mogelijkheid heeft om de rekenkamer naar eigen behoefte in te richten. Tijdens het debat bleek echter al weinig steun te zijn voor dit amendement. Behalve het CDA hielden alle aanwezige partijen vast aan het verplicht instellen van een onafhankelijke, volledig extern samengestelde rekenkamer. Naar hun oordeel wordt juist daarmee een impuls gegeven aan een meer onafhankelijke controle op de doeltreffendheid, doelmatigheid en rechtmatigheid van de uitgaven. De Tweede Kamer heeft het amendement dan ook niet overgenomen.

Wel heeft de Tweede Kamer een amendement aangenomen waarmee de bevoegdheid van de rekenkamer is vergroot. De bevoegdheid om onderzoek te verrichten naar het door het bestuur gevoerde bestuur moet ruim worden opgevat. Het gaat om beleidsvoorbereiding, -vorming, -vaststelling, -uitvoering en -effecten, maar ook het functioneren van de (ondersteunende) ambtelijke en politieke organisatie.

Rechtmatigheidsverantwoording

Het wetsvoorstel kent naast de rekenkamers nog een tweede onderdeel. Voortaan is er sprake van een rechtmatigheidsverantwoording. Dat betekent dat de dagelijkse besturen van de waterschappen zelf een verklaring afleggen over de vraag of de in de jaarrekening opgenomen financiële feiten in overeenstemming met de daarvoor geldende regelgeving tot stand zijn gekomen. Tot dat moment is het aan de accountant om deze verklaring bij de jaarrekening te geven. Met het aannemen van het wetsvoorstel door de Tweede Kamer worden waterschappen verplicht dit instrument in te voeren. De waterschappen willen wel voldoende voorbereidingstijd om het instrument in te voeren. Als ingangsdatum hebben zij het verslagjaar 2025 genoemd.

Eerste Kamer

Het is nu aan de Eerste Kamer om zich definitief uit te spreken over beide onderdelen van het wetsvoorstel. Als de Eerste Kamer met het wetsvoorstel instemt, wordt het definitief.

> Lees meer over het debat van 25 mei 2022

Wetsvoorstel geborgde zetels gewijzigd aangenomen in Tweede Kamer

31 mei 2022

Op 31 mei werd in de Tweede Kamer gestemd over het initiatiefwetsvoorstel van GroenLinks en D66 over de geborgde zetels bij de waterschappen. Het wetsvoorstel werd aangenomen inclusief een nieuw amendement van de ChristenUnie.



De uitkomst is dat de geborgde zetels beperkt worden tot 2 voor ongebouwd en 2 voor natuur. Bedrijven krijgen geen geborgde zetels meer. Ook krijgen geborgden niet meer standaard een plek in het dagelijks bestuur van een waterschap.

Amendementen

Na de plenaire behandeling op 18 mei en het eerdere amendement van de ChristenUnie en JA21 is er overleg geweest. Het eerdere amendement beperkte de geborgde zetels tot 2 per categorie (ongebouwd, bedrijven en natuur) en schrapte de verplichte zetel voor de geborgden in het dagelijks bestuur. Nieuw overleg tussen ChristenUnie en de initiatiefnemers leidde tot het nieuwe amendement.

Provinciale reglementen

In verband met de waterschapsverkiezingen van maart 2023 moet tijdig duidelijk zijn of er wijzigingen in de provinciale reglementen zijn. Het is niet uit te sluiten dat de provincies hun reglementen niet op tijd kunnen aanpassen. Daarom staat in het amendement een overgangstermijn voor deze aanpassing: de omvang van het Algemeen Bestuur van een waterschap blijft gelijk als de provincies het reglement niet voor 1 januari 2023 opnieuw hebben vastgesteld.

Motie over ingangsdatum

De eerder ingediende motie van de VVD die bepaalt dat de nieuwe situatie pas ingaat na de waterschapsverkiezingen van 2023 werd verworpen.